Iñaki Segurola
Gure hiriburuetako batean gertatu da. Bertako seme bat, nere laguna, aspaldian ezbaika-moduan ibili da emakume batekin, harreman baten luzakizun edo deskontuko denboran bezala. Nere laguna libertate haundi xamarrean ibili da, eta emakumea, aldiz, zain bezala, ea besteak ze joera aterako, eta zirt-edo-zart egin nahian eta ezinean. Nere lagunak egiten duen euskara bakarra batua edo batu-antzekoa da, eta emakumea, berriz, herri koskor batekoa da eta erdara bigarren hizkuntza moduan bizi izan duena beti (nere modutsukoa, horretan). Zer gertatu da? Emakumeak, esan ohi den bezala, beste bat ezagutu duela, eta gustatu, eta laketu, eta maitemindu eta horiek denak gertatu, eta zer egin du? ba, nere lagunari despeida eman… eta hizkuntza aldatu, alajaina! Eta hauxe da ixtorio hau hona ekartzeko daukadan arrazoia, jakina.
Beren arteko hitzezko jardunean emakumeak bere herriko hizkeran hitzegin dio nere lagunari, baina oraingo honetan batuan esan dio esan beharrekoa, eta uaxapetik adierazi dio, gainera, zein den egoera berria. Harritu da zeharo gure gizona, eta pentsatu du ez zela benetan ariko emakumea, ez baitzen hura haren ohizko mintzatzeko modua[1], baina kontua zen oso benetan eta izugarri benetan ari zela, eta benetan ez ezik, «serio eta beltz» ari zela, guk esan ohi dugun moduan. Ez zituen emakumeak sobera zaindu manerak, hala pentsa daiteke, baina ez: manerak ongi zainduak zeuden nonbait; beren arteko aferak nola iragan ziren ikusirik eta sentiturik, despeida edo etenaren berri berariaz eman dio gizonari izan litekeen erarik hotz, motz eta lehorrenean; hau da: batuan eta uaxapetik.
Gure ixtorio honetan batuak etena adierazten du: bukatu dira nere igurtziak eta larrua; ez naiz zure aurrean gehiago erantziko; ez dizut emango oraindainoko gauzarik, eta bereziki edo guri hemen axola digun alderditik, ez dizut erakutsiko eta ez dizut emango nere benetako hizkuntzarik ere. Emakume honentzat, nere modukoentzat eta beste bakarren batzuentzat, batua eutsitasuna eta estalitasuna da, eta jantzitasuna ere bai: hizkuntza jantzia, hots, erantziaren kontrakoa; hizkuntza jasoa, hots, beheko zeren kontrakoa.
Desamodiozko ixtorio honetan bezala, uste dut esan daitekeela batua guretzat (euskarak gaurdaino bizirik iraun duen herrietako jendearentzat) etenaren hizkuntza dela; herriaren eta herriko hizkuntza baztertu eta Akademiaren eta Akademiakoa besarkatzea eten haundi xamarra da, inondik ere, eta erdi-ontzat jo baldin badugu (eta erabili ere egiten badugu, adibidez, hau bezalako tokietan), hori da etenik serioena eta beltzena erdara delako guretzat, eta batua gaitzerdi moduan hartzen dugulako, eta txarragoak ontzen duelako txarra. Gure gogo edo sentipentsaeran, euskarazko herri batean jaiotako batek hizkuntzaren aldetik egin dezakeen bekatu itsusiena da bere umeari erdaraz egitea, baina horren ondoren dagoen itsuskeriarik latzena da umeari batuan egitea. Etorkizun xerio baten izenean egin izan da eta egiten da gure artean umeari erdara hutsa edo batu hutsa opa izate hori; hau da: ez herriaren hizkuntza, baizik-eta Estatuarena (erdara) edo Akademiarena (batua).
Nere andre-lagunari[2] egin diot galde ea nola emango lidakeen berak gure artekoaren balizko etenaren berri «aldebakarrekoa», eta erantzun dit berak ere batuan egingo lukeela, eta gainera zuka. Esan beharra daukat guk ez genuela egin gure herrietan gehienek egin izan duten bidea edo mudantza, hots, elkarrekiko asuntoa mamitze edo sendotzearekin batera hika egitetik zuka egitera pasatzea. Batuan egitearekin gertatzen den modu samarrean, zukako hizketak binakako asuntoaren seriotasuna adierazi edo salatuko luke gure herri-giroan.
Euskaraz egitea ez zen gauza serioa. Gaur, batuari eta zuka orokortuari eskerrak, gauza oso serioa izan daiteke, eta da.
Biziari seriotasuna eta belztasuna kendu nahia egongo da beharbada guk batuarekin daukagun harreman neurotiko maite-gorrotozko honetan.
_____________
[1] Bere herriko hizkeratik batura koska haundi xamarra dago, zeren gure emakumea —esan egin beharko dugu— Bizkaiko Txorierrikoa baita.
[2] «Neska» edo «neska-laguna» deitzea arinegia egiten zait, eta «andrea», berriz, astunegia edo serioegia. Horregatik «andre-laguna».
31 eskutik 