Uztailean idatzitakoaren haritik

Iñaki Iñurrieta Labaien

Uztailean idatzi nuenaren haritik ekingo diot iraileko honi. Lorea donostiarrak “Loreak diozun hori” moldea arrotza zitzaiola esan arte, uste nuen berbeta modu hori arrunt samarra zela. Haren erreakzioa ikusita, ordea, pentsatu nuen kanalak edo egoerak bihurtzen zuela esaldia ezohiko, hau da, lagunartean ez baina interneteko foro batean erabiltzeak bihurtzen zuela bitxi, eta hori arrazoitzen saiatu nintzen Tu est un autren. Gero, Alfontso Mujikaren erantzuna jasota, ohartu nintzen kontua ez zela kanal-aldaketa, baizik eta moldea bera zela arrotza bi donostiarrontzat.

Eta hala, ikerketatxoa egitea otu zitzaidan, gertuenetik hasita. Soraluzen, familiakoek eta lagunek berehala berretsi zidaten: normalak, naturalak, “betidanik” erabiliak dira “Iñakik ezer hartu behar duk?” eta gisakoak. Berdin Bergarako Juan Martin Elexpuruk ere; “hori da esateko modurik normalena” esateraino iritsi zen hura. Eibarren, berriz, nire harridurarako, ezezaguna egin zitzaien nire informatzaile Koldo Zuazo, Aitor Sarasua eta Serafin Basauriri. Baita Jesus Mari Makazagari eta Txipi Ormaetxeari ere, zeinek Elgoibarko eta Aramaioko euskerak aztertu baitituzte hurrenez hurren.

Beraz, nik uste baino mugatuagoa da esamoldearen erabilera, baina Alfontso Mujikak uste zuena baino hedadura handiagokoa, nolanahi ere, ez baita niri –esperimentatzeko– bururatu zaidan zerbait.

Esan liteke hizkuntzak, kasu honetan, posibilitate bat garatu duela inguru batean, beste leku batzuetan beste batzuk garatu dituen bezala.

Hain zaila ere ez da imajinatzea nola etor zitekeen molde hori forma normalagoetatik. Ez legoke urrun erregistro jasoan edo idatziz erabili ohi diren “idazten ari naizen honek uste dut…”, “zuk, irakurle horrek,…” eta gisa horretakoetatik, non “honek” eta “irakurle horrek” hirugarren pertsonatik bigarrenera pasatutako formak baitirudite.

Hizkuntzaren bilakaeran eragiten duten bi indar ageri zaizkit hor, hurrenez hurren: anbiguotasuna argitzekoa lehenik, eta hizkuntza-ekonomia ondoren. Alegia, hainbat zu posibleren artean, kasuan kasuko esaldia zein zuri zuzentzen zaion zehaztu nahia, batetik: “Zuk, Lorea horrek (ez nirekin zaudeten besteok)…”; eta, bestetik, berbeta modu luzeagoak (“Zuk –nirekin ari zaren Lorea horrek– diozuna…”, “Aizu, Lorea, zuk diozuna…”) laburtzekoa: “Loreak diozuna ondo iruditzen zait”.