Igone Zabala Unzalu
Komunikazio espezializatua, alegia, adituen arteko komunikazioa, komunikazio naturala da adituentzat. Hori dela eta, aurreko artikuluan esaten genuen bezala, terminoak hizkuntza naturalaren parte dira. Artikulu horretan aipatzen genituen Teresa Cabré-ren hitzak berriro ere hona ekarriz, hiztegi espezializatuaren berezitasuna alderdi semantiko-pragmatikoetan datza. Izan ere, jakintza espezializatua oro har zehatzagoa eta sistematikoagoa da jakintza orokorra baino, eta jakintza hori adierazteko erabiltzen den hiztegia ere, zehatzagoa eta sistematikoagoa izan ohi da. Berezitasun horren adibide argigarriak dira Maite Imazek azken bi artikuluetan azaldutakoak: desberdintasunak eta diferentziak eta riesgo/peligro.
Askotan jakintza espezializatua jakintza orokorraren birformulazio batean oinarritzen da, eta baliatzen duen hiztegiak aipatu birformulazioa islatzen du. Hiztegi espezializatuaren garapena ulertzeko, hiztegi hori garatzen eta erabiltzen den diskurtso espezializatura jo behar dugu. Aspaldian egokitu zitzaidan Ekaia EHUko Zientzia eta Teknologia aldizkariko artikulu baten1 hizkuntza-berrikustapena egitea, eta hiztegi espezializatuak hiztegi orokorraren aldean dituen berezitasunak azaltzeko behin baino gehiagotan erabili dudan paragrafo honekin egin nuen topo:
SOKEN PROPIETATE MEKANIKOAK
Propietate mekanikoek erabakitzen dute tentsio mekanikoen eraginpean dauden materialen erantzuna nolakoa den: zurruna, malgua, erresistikorra, deformakorra, hauskorra, etab. Sokek ohiko erabilpenetan trakziopean lan egiten dutenez, trakziopeko propietate mekanikoak aztertuko ditugu atal honetan.
Aztertzen dituzten fenomenoak, objektuak, ezaugarriak eta, oro har, kontzeptuak denominatzeko eta sailkatzeko beharrak eramaten ditu adituak zenbait elementu lexiko birformulatzera eta berrantolatzera eremu semantiko baten barruan. Jakintza espezializatuak bereizgarri duen kontzeptuen sistematikotasun horrek denominazio kopuru handiagoaren eta semantikoki xehekiago mugatuagoen beharra sortzen du. Goiko testuan ageri den sailkapenean, zurrun, malgu eta hauskor guztion eguneroko hiztegi orokorrean dauden hitzak dira, baina erresistikor eta deformakor adjektiboak deigarri gertatzen zaizkigu. Sortu diren diskurtsoaren logikaren barruan, aldiz, erraz azal daitezke. Izan ere, zurrun eta malgu elementu bakunak direlarik, ez dute eskaintzen paradigma zabaltzeko aukerarik baina, hauskor, eratorria denez, eremu semantiko bereko denominazioak sortzeko moldea eskaintzen du: hauskor ‘hausteko joera duena’, erresistikor ‘erresistitzeko joera duena’ eta deformakor ‘deformatzeko joera duena’. Nabarmendu beharrekoa da, bestalde, diskurtso honetan ageri diren elkartasun lexikoak testu orokorretan ez bezalakoak direla: erantzun malgu / zurrun / hauskor…
Ildo honetatik, corpusetan egindako hainbat ikerketek2 3 4 agerian utzi dute espezialitate-alor desberdinetako testuetan atzizki eratorleen ustiapen bereizgarria egiten dela, eta ustiapen hori testu orokorretan egiten denetik ere bereizten dela5. Ustiapen bereizgarri hori komunitate diskurtsibo bakoitzak aurre egin behar dien eskakizun semantiko-pragmatikoekin lotuta dago. Gure artean ohikoa izaten da eratorriak erabiltzen diren diskurtsoetatik isolatuta aztertzea, zuzentzea edota kodifikatzea. Aitzitik, erregistro espezializatuen garapenari laguntzen dion edozein interbentziok edo harmonizazio-ekimenek ez lioke ezikusia egin beharko, nire iritziz, garapen hori hobeto ulertzen lagun gaitzakeen ikuspegi morfopragmatikoari.
1 SARASUA, J. R. (2002) “Soka sintetikoak” Ekaia, 15
2 GALLEGOS, A. (2003) Nominalización y registro técnico. Algunas relaciones entre morfopragmática, tradiciones discursivas y desarrollo de la lengua en español. Doktoretza-tesia, Albert-Ludwigs- Universitat.
3 GUZ, W. (2009) “English affixal nominalizations across language registers” Poznań Studies in Contemporary Linguistics 45(4): 461–485.
4 SAN MARTIN, I., EZEIZA, J. eta ZABALA, I. (2010) “Aditzetiko izenak erregistro bereizle gisa: corpus espezializatu baten azterketa morfopragmatikoa” In X. Alberdi eta P. Salaburu (arg.) Ugarteburu Terminologia Jardunaldiak: euskararen garapena esparru akademikoetan: 224-242
5 LERSUNDI, M., ZABALA, I. eta ELORDUI, A. (2008): “Aditzetiko izenen emankortasunaren azterketa morfopragmatikoa euskarazko corpus orokor eta berezituetan” In ARTIAGOITIA, X. eta LAKARRA, J.A. (arg.) Gramatika jaietan Patxi Goenagaren omenez, ASJUren gehigarriak, LI, Bilbo: EHUko Argitalpen Zerbitzua, 491-506 or.
31 eskutik 
2 Replies to “Hiztegi espezializatua eta morfopragmatika”