Interferentzia eskatologikoak

Isabel Etxeberria Ramírez

Aurreko batean Segurako aterpetxera joan beharra suertatu zitzaidan. Eta han, bileraren eten batean komunera joan nintzenean, honako kartel hau ikusi nuen paretan itsatsita, pixatokiaren gainean:

Gustatu zitzaidan kartela. Hizkuntzazko xehetasunen bat gorabehera (ura aurreztu / aurreztu ura), oso testu egokia iruditu zitzaidan pragmatikaren ikuspuntutik. Mezua zuzena eta argia zen. Ez tanga hustu…, ez tanga erdia husteko…, ez 6 litro / 12 litro isuriko dira… Eta oso ondo egokitzen zitzaien testuinguruari, egoerari eta helburu zituen hartzaileei. Uler bedi: Segurako aterpetxea Gipuzkoako Foru Aldundiak kudeatzen duen egoitza bat da, eskola, elkarte eta bestelako taldeen esku jartzen duena beren ikastaro, jardunaldi eta egonaldiak antola ditzaten. Ez dirudi bertako erabiltzaileak (6-8 oheko geletan lo egin eta korridoreko komunak eta dutxak erabiltzen dituztenak) eskandalizatuko direnik txiza hitza irakurrita.

Grafismoari eta oro har kartelaren diseinuari dagokienez ere, oso egokia iritzi nion oharrari. Koloreen erabilera argigarria zen (kolore berak erlazionatzen zituen hitza —ekintza— eta zegokion botoia). Eta bazen beste ezaugarri bat ere, horrelakoetan oinarrizko betebeharra izanik ere beti-beti ikusten ez dena: kartelak irudikatzen zuen irudia bat zetorren errealitatearekin; hau da, pixatokian sakatu beharreko botoia benetan zen kartelak irudikatzen zuena bezalakoa.

Ez zirudien, beraz, araudi bati men egite hutsagatik jarria zenik kartel hura han, ordenagailuren baten disko gogorrean gordetako artxibo bat enegarrenez inprimatuta. Komun horren erabiltzaileek benetan ura aurreztea nahi zuen mezu hura paretan itsatsi zuenak, edo hori ikusi uste izan nuen nik behintzat.

Eta, hala ere…

Txiza baldin bada… / Bestea baldin bada… Zergatik txiza vs bestea? Zer arazo zegoen ba txiza esan den lekuan kaka esateko? Gogorragoa al da kaka txiza baino? (Ez nabil bataren eta bestearen tasun fisikoaz, noski, baizik eta gure belarrietan hitzok sortzen duten asalduraz). Ezetz esango nuke. Baina bai beharbada gazteleraz: Botón pequeño para el pis / Botón grande para la caca?

Gauza jakina da hizkuntza bakoitzak bere-berea duela erregistroen mailaketa edo gradazioa. Eta, beraz, A hizkuntzan hitz jakin batek markatzen badu ere onargarritasunaren edo zuzentasun politikoaren edo gizalegearen atalasea, B hizkuntzan horren ordezkotzat jotzen den hitza atalase horretatik gorago edo beherago egongo da beharbada B hizkuntzako erregistro-mailaketan. Euskarazko larrua jo, nire belarrietan, onargarriagoa da, eta testuinguru gehiagotan erreparo handirik gabe erabiltzekoa, gaztelerazko follar edo joder baino, hiztegiek bata bestearen ordaintzat ematen badituzte ere.

Kaka eta cacari dagokienez ere, antzeko zerbait gertatzen delakoan nago. Zergatik, bestela, guraso gazteleradunen ahalegin bitxi hori, caca cacota(s) bihurtzekoa? Uy, vamos a tener que cambiar el pañal, porque me parece que te has hecho cacotas (ez, noski, bularreko umea asaldatuko zaien beldurrez, inguruko helduak aintzat hartuta baizik). Ez dut gogoan guraso euskaldunen artean kaka hitza leuntzeko edo gozotzeko halako ahaleginik.

Gure kartelera bueltatuta, ez dakit bi bertsioetatik zein izan zen jatorrizkoa eta zein itzulpena: mezua euskaraz pentsatu eta gero gazteleratu zen, edo alderantziz gertatu ote zen. Baina esango nuke mezua euskaraz bakarrik plazaratzekoa izan balitz, txiza eta kaka agertuko zirela, arazorik gabe; alegia, gaztelerazko caca ezin esateak eta beraz lo otro irtenbidea bilatu behar izateak eragina izan zuela euskarazko testuan.

Hau dena hipotesi oso-oso pertsonala da, badakit; asmakeria hutsa, batere funtsik gabea. Ez kasu handirik egin, beraz. Balio ahalko du, hala ere, berriro ere ikusarazteko zeinen konplexua den itzulpen lana eta zenbat eta zenbat irizpide eta faktore neurtu eta balioetsi behar dituzten aldi berean itzultzaileek.