Estitxu Garai
Komunikazioak bizi gaitu. Alferrikakoa da esateko duzunak berebiziko interesa izatea, ez baduzu era erakargarri eta gustagarrian egiten. Publizitatearen eremuan, noski, hori da eguneroko ogia: esan beharrekoa (eta ez beste ezer) ahalik eta modu eraginkorrenean helaraztea.
Erronka hori lortzeko, bada publizistek zorrotz jarraitzen duten arau bat: gauzak ahalik eta soilen esan behar dira. Ikerketek ere halaxe diote, mezu labur eta ulerterrazak arinago interpretatzen ditugu. Era berean, hobeto hartzen ditugu gogoan, eta, iragarkien kasuan behintzat, oroimena giltzarri da. Hortaz, aparteko ahalegina egin behar da testuak orrazten eta soberan dagoen guztia kentzen.
Printzipio hori adierazteko (eta adierazten duena oinarri hartuta) publizistek hitz bakarra baliatzen dute: KISS («musu» ingelesez). Izan ere, KISS hori akronimoa da, barruan «Keep it Simple, Stupid!» esaldia gordetzen duena. Euskaraz, hona nire proposamena: AISE. Hitza, bere kabuz, bada gai mintzagai dugun kontzeptua adierazteko, baina, gainera, ingelesezkoa bezalaxe, akronimoa ere bada: «Aizu Inozo, Egizu Sinple!» arauaren laburtzaile doia.
Publizitatean ez ezik, badirudi molde hori alor guztietara hedatzen ari dela, azken finean, ahozko zein idatzizko testu orok helburu bera baitu: hartzaileari mezua ahalik eta egokien helaraztea. Eta, «egoki» irakurtzean, uler bedi «bilatutako efektua lortzea». Testu gehienen lehenengo langa ulermena da. Eta «gehienen» diot, badirelako ulergaitzak izatea helburu duten testuak ere, dela esnobismoarengatik, dela teknikotasun itxura emateko. Salbuespenak salbuespen, komunikatzea izan ohi da lortu nahi dena. Hartara, aspaldidanik hedatu da «hizkera xaloa» («plain english» edo «plain language») delako mugimendua. Batez ere erakundeen (publikoen zein pribatuen) komunikazioari buruz dihardu mugimendu horrek, eta aldarrikatzen du xede-taldeari argi, labur eta hizkera teknikoa saihestuz hitz egin behar zaiola.
Euskarara etorrita, badut sentsazioa itzultzaile eta idazleak aspalditik saiatzen direla modu horretan jarduten. Hala ere, supermerkatuetan erosten ditugun produktuetan, ez dakit, bada, printzipio horri men egiten zaion. Euskarazko izendapena soilik irakurrita, nik behintzat, ez nuke produktu horietako asko zer diren ulertuko. Duela gutxi twitter-en sesioan ibili ginen «zerrenda itsaskorra» zela eta ez zela, gazte batek hanka-sartze gisa aurkeztu baitzuen. Egia esan, nik ere hasieran halaxe zela pentsatu nuen, harik eta azaldu zidaten arte euskaraz “tirita” esateko modu jatorra hori dela. Nik, kasu horretan behintzat, ez daukat inongo zalantzarik, lehenengo komunikatu egin behar da, horretarako mailegua erabili behar bada ere. Alferrikakoa da produktuen ontzietan «zerrenda itsaskorra» idaztea, gero egunerokoan euskaldun peto eta jantzienak ere ez badu erabiltzen. Ederto deritzot termino jatorrak berreskuratzeari, eta baita berriak asmatzeari ere. Haatik, zenbaitek funtzionatu egiten dute eta eguneroko berbaldietan txertatzen ditugu, eta beste askotan, ordea, ez.
Badakit euskara bezalako hizkuntza batentzat zaila dela oreka mantentzea; noraino den zilegi inguruko hizkuntza handi eta menperatzaileen terminoak neurri gabe txertatzea. Edonola ere, xedea euskara komunikatiboa izan behar da, eta ahaleginak horretara bideratu behar dira. Nik neuk, hortaz, «zerrenda itsaskorra» baztertuen zerrendan utziko nuke.
Hala ere, tentuz jorratu beharreko gaia da, eta ziurrenik honetan (ere) buru hainbat aburu egongo dira. Haize onik ez dago nora doan ez dakienarentzat. Aise aritzeak ez al digu haize onik ekarriko?
31 eskutik 