Amaia Lersundi Pérez
Azkenaldian ugariak dira Bigarren Hezkuntzako ikasleen hizkuntza-mailaren eta kalitatearen inguruan entzun ditudan kezkak: Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako laugarren maila edo Batxilergoa amaitzen dutenean gazteek ingelesez komunikatzen ez dakitela, euskaraz gaizki hitz egiten dutela, gaztelaniaz idazten ez dakitela…
Hezkuntza-politikek gizarteko beharrei erantzun behar diete. Horregatik, Euskal Hezkuntza Sistemaren helburuetako bat da Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza amaitzean ikasleak eleaniztunak izatea, hau da, konpetentzia komunikatiboa gutxienez hiru hizkuntzatan garatuta izatea. Hala ere, azken urteetan ikasleen konpetentzia eleaniztuna sustatzeko hartu diren hainbat neurrik hausnartzera eta ikertzera eraman naute.
Adibidez, joera ohikoa bihurtzen ari da eskoletan gero eta ingeleseko ordu gehiago eskaintzea: historia ingelesez, natur zientziak ingelesez… Ingeles maila hobetzeko neurri egokia izan daiteke. Aldiz, ingelesari ordu gehiago eskaintzeak euskarari orduak kentzea badakar, ikasleen euskara mailari ez ezik, konpetentzia eleaniztunari ere mesede gutxi egingo dio. Ezin dugu ahaztu geurea hizkuntza gutxitua dela, eta eleaniztasuna sustatu nahi badugu, euskara erdigunean jartzen duen eleaniztasuna izan behar dela.
Tradizionalki, eskoletan hizkuntzen banaketa zorrotza egin izan da, gehienetan hizkuntza gutxituak babesteko asmoz. Horrek ekarri du hizkuntzak isolatzea eta bakoitza bere aldetik irakastea: euskarako irakasleak euskara irakasteko plangintza propioa garatzea, ingeleseko irakasleak ingelesekoa, gaztelaniakoak gaztelaniakoa, frantsesekoak frantsesekoa… elkarren artean inongo koordinaziorik gabe. Modu horretan, zaila da hizkuntza guztiak ikastea, eta gaitasun eleaniztuna garatzeko, gainera, kontrakoa proposatzen da: irakasten diren hizkuntza guztien arteko plangintza bateratu bat sortzea. Izan ere, egungo errealitate eleaniztunak konpetentzia komunikatibo eleaniztunaren garapena ahalbidetzen duen ikuspegi bat eskatzen du.
Hori da hain zuzen Hizkuntzen Trataera Bateratuak bultzatzen duena, hizkuntza bakoitzak berezkoa duena lantzea eta partekatzen dituzten alderdiak era koordinatuan irakastea. Badago hizkuntza guztietan garatzen den oinarrizko gaitasun komun bat, eta ondorioz, badira hizkuntzen artean transferigarriak diren hainbat alderdi, besteak beste, gaitasun diskurtsiboari dagozkion alderdiak, esaterako, testu generoen erabilera, hauen egitura, ulermen estrategiak… Gainera, hizkuntzak haien artean zenbat eta gertuago egon, alderdi gehiago partekatzen dituzte, eta hizkuntza batetik bestera aspektu gehiago transferitzen dira.
Ikuspegi honek eskatzen du irakasten diren hizkuntza guztien arteko koordinazioa, eta beraz, hizkuntzetako irakasleen arteko elkarlana, besteak beste hizkuntza horiek komunean dutena identifikatzeko, hizkuntza batetik bestera transferigarriak diren alderdi horien lanketa hizkuntzetan banatzeko eta antolatzeko, hizkuntzak irakasteko printzipio metodologikoak konpartitzeko, eta irakasleen artean plangintza bateratu bat diseinatzeko. Aurretik aipatu bezala, betiere euskarari lehentasuna emanez. Nahiz eta, printzipioz, euskara eskolan irakasten diren beste hizkuntzetatik urrun egon, badaude transferitu daitezkeen aspektu asko eta asko. Gainera, hizkuntza hegemonikoek duten egoera pribilegiatua aprobetxatuz, erabil ditzagun horiek gurea indartzeko. Zergatik ez gaztelaniako saioetan ere euskal soziolinguistikaren inguruan hitz egin? Euskal zinemaren inguruan? Ingeleseko saioetan Euskal Herriko kulturaren inguruan? Euskal literaturaren inguruan?
Horretarako, beharrezkoa da hizkuntzetako irakasleek begiradak bateratzea, elkarrekin helburuak zehaztea, ebaluazioa diseinatzea, zereginak prestatzea… Gai batzuk urtez urte eta hizkuntza guztietan errepikatu beharrean, behin lantzearekin nahikoa litzateke. Optimizatu dezagun denbora eta aprobetxatu ditzagun saioak hizkuntza erabiltzeko.
Urteetan lan handia egin da Hizkuntzen Trataera Bateratuaren alde bai eskoletan, baita unibertsitateetan ere, eta curriculumak ere ikuspegi honen alde egiten du, baina eskoletako antolaketak eta lan egiteko moduek zaildu egiten dute askotan esandakoak praktikan jartzea.
Amaitzeko, eskolan irakasten diren hizkuntzez gain, Euskal Herriko geletan beste hizkuntza ugari ere topatu ditzakegu. Ikasleei konpetentzia eleaniztuna garatzen laguntzeko, ikasle guztien errepertorio linguistikoa hartu beharko litzateke kontuan. Gai hori beste sarrera baterako utziko dut, luzerako ematen du eta!
31 eskutik 