Asier Larrinaga Larrazabal
Ezin dut —ez dut nahi— burutik kendu beldurrez bizi zinela, gizon baten ikaretan. Beldurturik ez dago bizitzarik, baina, doilor harentzat, zure bizitzarik ez hura ere gehiegi zen, eta kendu egin zizun.
Nik, laztana, pertsona maitekorrak izan ditut inguruan beti, eta nire bizitzako kezkak eta beharlekuak txikiak dira; asko, hizkuntzaren arlokoak, lanbidea baitut: deixia, diakritikoak, erregistro mistoa… Izango dira aztergai eta gogoeta-gai bikainagoak, baina mundu hobe baten esperantza dugunok badakigu ez dagoela ahalegintze txikirik.
Hizkuntza arloan, bihotza, arazoei aurre egin eta gauzak aldatzen ahalegintzeari plangintza deritzogu. Hizkuntza, Hallidayk[1] zioenez, gizakiaren esperientziaren produktu bat da, giza bizitzaren alderdi intelektualaren eta alderdi materialaren arteko interakziotik sortua. Alderdi material hori —ingurunea— aldatuz gero, hizkuntza ere aldatzen da; eboluzionatu egiten du. Lexikoa arin aldatzen da; gramatika, astiroago, eta, hain zuzen, gramatikan islatzen da gizakiaren mundu-ikuskera.
Horrek era bitako hizkuntza-plangintzak bereiztea dakar, Hallidayren arabera. Lehendabizikoaren helburua da hizkuntza ingurune aldakorrera egokitzea, esate baterako, aurrerakuntza teknikoek hizkuntzari funtzio-eremu berriak zabaltzen dizkiotenean. Era horretako plangintzak batik bat hizkuntzaren geruzarik kanpokoenak ukitzen ditu —lexikoa, alegia—. Beste erako hizkuntza-plangintzak geruzarik barrukoenak ukitzen ditu —gramatika, alegia—, eta, hizkuntza aldatuz, ingurunea —mundua— aldatzeko helburua du. Esate baterako, sexismoa, arrazismoa, klasismoa eta beste hainbat aurreiritzi gainditzen laguntzeko, ideologia horiek taxutzen eta transmititzen dituzten gramatika-atalen gainean esku hartu beharko litzateke.
Ez ezazu pentsa teoria hutsa denik, bihotza, hamarkada asko baitira emakumearen zapalkuntzari hizkuntzatik ere aurre egiten zaiola. Ausartuko naiz esatera «gizarte» baztertu eta «jendarte» bultzatzea, edo «los vascos y las vascas» nekagarriro errepikatzea ez zaidala bide egokia iruditzen. Urratu dutenei errespetu osoa diet, baina uste dut geruzarik kanpokoenetan geratu direla, eta ez dietela tamaina hartu hizkuntzaren mekanismo eta inertziei.
Ni, seina, baikorra naiz, hala eta ere. Gure hizkuntza-praktikaren barne-muineraino sakontzen badugu, gure testuetan gizonak eta emakumeak berdin egiten baditugu, ezberdintasun-ideologiak garaitu egingo ditugu; mundu-ikuskera justua hedatuko dugu.
Gomendio hauek oso erabilgarriak dira: a) gizona ez da munduaren neurria; b) gizonen eta emakumeen tratamendu asimetrikoa deuseztatu egin behar da. Ondo barneratzen baditugu, ez dugu honelako esaldirik sortuko: «Gazteen aisialdia errutina hutsa da: telebista ikusi, tragoak hartzera joan, neskekin ligatzen saiatu…», «Frantziako Iraultzak sufragio unibertsala ekarri zuen», «Angelina Jolie ederrak eta Robert de Niro bikainak ohorezko saria jasoko dute gaueko ekitaldian»…
Etorkizuna zohardi da, laztana.
Musu handi bat
[1] Halliday, M. A. K. (2003). “New Ways of Meaning: The Challenge to Applied Linguistics”, On Language and Linguistics. Bodmin: MPG Books Ltd., 139-174.
31 eskutik 