Kategoria: Maite Imaz

Maite Imaz Leunda

Ekaineko ekarpenean azaldu nuen Euskal Autonomia Erkidegoko sektore publikoaren administrazio instituzionala erakunde autonomoek (organismos autónomos) eta zuzenbide pribatuko erakunde publikoek (entes públicos de derecho privado) osatzen dutela, eta beraz, erreferentzia argiko administrazio instituzionala aipatzeko erakunde hitza nahikoa izan daitekeela.

Europar Batasunaren Administrazioaren kasuan, ordea, araudian instituzioak eta organoak aipatzen dira; zehaztasunez adierazten da, gainera, zer diren instituzio eta zer organo.

Botere nagusiak instituzioez baliatzen dira Europar Batasunaren balioak sustatzeko, haren interesak eta herritarren eta estatu kideen interesak defendatzeko eta politiken eta ekintzen koherentzia, eraginkortasuna eta jarraipena bermatzeko. Europar Batasunaren Tratatuaren Bertsio Kontsolidatuaren 13. artikuluan ageri dira Batasunaren instituzioak:

Europako Parlamentua

Europar Batasuna osatzen duten estatuetako herritarrek hautatutako ordezkariak biltzen dituen parlamentua. 1979tik aurrera, bost urtez behin hautatzen dira ordezkari horiek, eta estatu bakoitzaren biztanleriaren arabera banatzen da ordezkari-kopurua. Hauek dira eginkizun nagusiak: Europako Batzordea izendatzea; Batzordearen proposamenak aztertu eta, Kontseiluarekin batera, legegintza-prozesua aurrera eramatea; eta urteko aurrekontua onartzea.

es     Parlamento Europeo
fr     Parlement européen
en    European Parliament

Kontseilu Europarra

Europar Batasuneko estatuetako gobernuburuek edo estatuburuek eta Europako Batzordeko Lehendakaria biltzen dituen kontseilua, Batasunaren norabide politiko orokorrak definitzeko ardura duena.

es      Consejo Europeo
fr      Conseil européen
en     European Council

Europako Kontseilua

1949an Londresen sortutako nazioarteko erakundea, Europako Erkidegoak sortuko zituen mugimenduaren aitzindaria, kide guztien ondarea osatzen duten ideiak eta printzipioak gorde eta sustatzea helburu duena. Europako estatu ia guztiak biltzen ditu.

es     Consejo de Europa
fr     Conseil de l’Europe
en    Council of Europe

Europako Batzordea

Europar Batasunaren interesak, eta ez estatu kideenak, ordezkatzen dituen estatuz haraindiko organo betearazlea. Eskumen hauek ditu: Kontseiluak emandako eskumen betearazleak egikaritzea, Europar Batasuneko Zuzenbidea aplikatzen dela zaintzea eta Tratatuen arloan gomendioak egitea edo irizpenak ematea. Estatu kide bakoitzak komisario bana du.

es     Comisión Europea
fr     European Commission
en    Commission européenne

Europar Batasuneko Justizia Auzitegia
Sin. EBJA (4)

Europar Batasuneko zuzenbidea interpretatu eta aplikatzeko ardura duen Europar Batasuneko justizia-erakundea. Europar Batasuneko estatu bakoitzeko epaile bana du Justizia Auzitegiak, eta zortzi abokatu nagusiren eta idazkari baten laguntza du. Hiru modutara batu daiteke: saletan (hiru eta bost epaile), Sala Nagusian (hamahiru epaile), eta, estatutuak hala ezartzen duen kasuetan, osoko bilkuran (epaile guztiak). Lisboako Tratatua onartu aurretik, Europako Erkidegoetako Justizia Auzitegia izena zuen. Luxenburgon du egoitza.

es    Tribunal de Justicia de la Unión Europea; TJUE
fr    Cour de justice de l’Union européenne; CJUE
en   Court of Justice of the European Union; CJUE

Europako Banku Zentrala (4)
Sin. EBZ (4)

Europar Batasuneko diru-erakunde zentrala; Banku Zentralen Europako Sistemak definitutako diru-politika erkidea aplikatzea eta prezioen egonkortasuna mantentzea ditu helburu nagusitzat. Gobernu Kontseilua eta Batzorde Betearazlea dira bertako organo artezkariak. 1999an sortua, Frankfurten du egoitza.

es     Banco Central Europeo; BCE
fr     Banque centrale européenne; BCE
en    European Central Bank; ECB

Kontu Auzitegia

Fiskalizazioa, edo Batasunaren kontuen kontrola egiten du. Estatu kide bakoitzeko herritar banak osatzen dute Kontu Auzitegia eta kideek independentzia osoz betetzen dituzte beren eginkizunak, Batasunaren interes orokorraren alde.

es     Tribunal de Cuentas
fr     Court of Auditors
en    Cour des Comptes

Instituzioez gain, organo aholku-emaileak ere badira; Europar Batasunaren Funtzionamenduari buruzko Tratatuaren bertsio kontsolidatuaren 300-309 artikulu-bitartean daude jasota, eta hauek dira:

Europako Ekonomia eta Gizarte Komitea
Sin. EEGL (4)

Sektore ekonomiko eta sozialen interesak defendatzen dituzten 344 ordezkariz osatutako organo aholku-emailea. 1957an sortua, Bruselan du egoitza.

es      Comité Económico y Social Europeo; CESE
fr      Comité économique et social européen; CESE
en     European Economic and Social Committee; EESC

Eskualdeetako Komitea
Sin. EL (4)

Eskualdeetako eta toki-erakundeetako 344 ordezkariz osatutako organo aholku-emailea, hainbat arlotan kontsulta egin behar zaiona. 1992an sortua, Bruselan du egoitza.

es     Comité de las Regiones; CDR
fr     Comité des régions; CdR
en    Committee of the Regions; CoR

Europako Inbertsio Bankua (4)
Sin. EIB (4)

Europar Batasuneko finantza-erakunde nagusia, kohesio ekonomiko eta sozialaren bitartez Batasuneko lurraldean garapen orekatua bideratzea helburu duena. Ogasun-ministroek osatutako Gobernadoreen Kontseilua da organo nagusia. 1958an sortua, Luxenburgon du egoitza.

es     Banco Europeo de Inversiones; BEI
fr     Banque européenne d’investissement; BEI
en    European Investment Bank; EIB

Terminologia Batzordeak oraindik ez du Europako Tratatuen Hiztegia onartu, baina aipatu ditudan sarrera ia guztiak daude ikusgai Euskaltermen.

Nazioarteko kontuetan, honelakoak adierazteko erabiltzen da erakunde:

Maite Imaz Leunda

Euskaltzaindiaren hiztegiaren arabera, erakunde hitzak adiera hauek ditu:

1. iz. Estatuak edo nazioak, bere burua gobernatzeko edo egiteko funtsezkoenak bideratzeko eratzen dituen elkarte nagusietako bakoitza.

2.  iz. Gizartean egiteko bat betetzen duen elkarte egituratua.

Gaztelaniaz lau termino behintzat erabiltzen dira mota horretako antolaketa edo egitura adierazteko: institución, organismo, entidad eta ente.

Hona DRAEk nola dituen definizioak:

institución.

3. f. Organismo que desempeña una función de interés público, especialmente benéfico o docente.

4. f. Cada una de las organizaciones fundamentales de un Estado, nación o sociedad. Institución monárquica, del feudalismo.

7. f. pl. Órganos constitucionales del poder soberano en la nación.

organismo.

3. m. Conjunto de leyes, usos y costumbres por los que se rige un cuerpo o institución social.

4. m. Conjunto de oficinas, dependencias o empleos que forman un cuerpo o institución.

entidad.

1. f. Colectividad considerada como unidad. Especialmente, cualquier corporación, compañía, institución, etc., tomada como persona jurídica.

ente.

3.      m. entidad ( con personalidad jurídica, particularmente si se halla relacionada con el Estado). Ente público Radiotelevisión Española.

Euskaraz erakunde da gehien ikusten den forma.

Baina beti izaten dugu behar adinako zehaztasunez itzultzen ari ote garen, generikoegia den hitz bat erabiltzen ari ote garen zalantza, ez baitakigu gaztelaniaz institución, organismo, entidad eta ente zehatz-mehatz zer diren.

Eta bestelako ordainak ere ikus daitezke:

Gaztelaniaz ente, entidad eta organismo termino berezitu gisa erabiltzeko premia justifikatua ote dagoen ikusteko, legediak zer dioen begiratu behar dugu. Euskal Administrazio Publikoaren Lege Proiektuaren II. tituluan (33. artikuluan) ageri da Euskal Autonomia Erkidegoko sektore publikoaren sailkapena. Eusko Jaurlaritzak ez zuen lege-proiektu hori Eusko Legebiltzarrera eraman, oposizioaren babesik ez zuelako, baina beste proposamen bat prestatzen ari da orain.

Euskal Autonomia Erkidegoko sektore publikoa: administrazio orokorra

1. Administrazio Instituzionala.

1.1. Erakunde —edo organismo?— autonomoak (organismos autónomos)

1.2. Zuzenbide pribatuko erakunde publikoak (entes públicos de derecho privado)

2. Administrazio instrumentala edo erakunde instrumentalak (entes instrumentales)

2.1. Sozietate publikoak (sociedades públicas)

2.2. Fundazioak (fundaciones)

2.3. Partzuergoak (consorcios)

Ez dirudi euskarazko ordainak ematerakoan erakunde instrumentalek arazorik ematen dutenik; zalantza administrazio instituzionalari dagozkion terminoek eragiten dute. Lege-proiekturen sailkapen hori kontuan hartuta, banan-banan izendatu behar direnean, eta erreferentzia argikoak direnean, kasu bakoitzean dagokiona itzultzeko modua izango dugu; organismo autónomo erakunde autonomo eta ente público de derecho privado zuzenbide pribatuko erakunde publiko. Eta izen osoa azaldu beharrean organismo bakarrik ageri bada? edo ente bakarrik? Horrelakoetan euskaraz izen osoa eman beharko genuke, argi gera dadin zeri egiten dion erreferentzia (erreferentzia argikoa denean nolanahi ere).

Kontua da erreferentziak askotan ez direla argiak izaten. Sailkapenak ere ez dira uniformeak izaten administrazio batean eta bestean. Eta sailkapenak bat ez datozenez, abokatuek hiru forma modu generikoan eta erreferentzia argirik gabe erabiltzeko joera izaten dute maiz, badaezpada, ezer ez uzteko kanpoan. Adibidez:

Cualesquiera entes, organismos o entidades con personalidad jurídica propia, que hayan sido creados específicamente para satisfacer necesidades de interés general que no tengan carácter industrial o mercantil (…)

Zer egin horrelakoetan? Erakunde bakarrik erabili modu generikoan? Mimetismoz jokatu eta maileguak hartu, modu generikoan erabilita daudela jakin arren? Maileguak erabiltzekotan, zein? Hirurak? Hiztegi Batuak jasotzen dituenak (organismo eta entitate) bakarrik?

Maite Imaz Leunda

Publiko izatearen irizpidea; horixe da publikotasun-printzipioa edo publikotasunaren printzipioa. Horrela jaso da Erregistro zibilaren hiztegian. Oraindik Terminologia Batzordearen bedeinkapena jaso ez badu ere, Euskaltermen jasota ageri da, nahiz eta termino normalizatua edo gomendatua adierazten duen  zigilurik oraindik ez izan, hori Terminologia Batzordeak onartzen duenean ipiniko diote eta; gauzak ondo joanez gero, udan.

 

Euskaltzaindiaren hiztegian ageri da publikotasun hitzaren definizioa: publikoa denaren nolakotasuna.

Baina lege-testuetan begiratuz gero, bestelako ordaina ikusten da. Toki-araubidearen oinarriak arautzen dituen apirilaren 2ko 7/1985 Legearen itzulpenean publizitate-printzipio erabili zen; baita Herri Administrazioen Kontratuen Legeari buruzko testu bategina onartzen duen 2000ko ekainaren 16ko 2/2000 Legegintzako Errege Dekretuan, Enplegatu Publikoaren Oinarrizko Estatutuaren apirilaren 12ko 7/2007 Legean, Sektore Publikoko Kontratuen Legearen testu bategina onartzen duen azaroaren 14ko 3/2011 Legegintzako Errege Dekretuan eta beste hainbatetan ere.

Publizitate hitza ere jasota dago Euskaltzaindiaren hiztegian: gertakari edo produktu berri baten zabalkundea egiteko bitartekoan multzoa: merkataritza helburuak direla medio, jendearen gogoa erakartzeko antzea edo teknika.

Administrazioaz ari garela, badirudi egokiagoa dela lehenengo definizioa, bigarrena baino. Euskaltzaindiaren webgunean ikus daitekeenez, lantaldeak besterik gabe onartu zuen publizitate sartzea 1993ko uztailaren 29an, eta geroxeago, 1996ko maiatzaren 29an, publikotasun.

Gaztelaniaz da polisemikoa publicidad:

Gaztelaniazko hitz polisemikoek sarri buruhausteak ematen dizkigute itzultzerakoan, zein adierari buruzkoa den pentsatu eta erabaki beharra baitakar. Ez dirudi, ordea, kasu honetan erabakitzea zaila denik, Administrazioaren xedea ez baita gertakari edo produktu baten berri emanez jendearen gogoa erakartzea, publikoa denaren nolakotasuna bermatzea baizik.

Maite Imaz Leunda

Nola esaten da euskaraz menu desplegable, informatikaren arloan? Botoi bati sakatzean zabaltzen den hori?

Kataluniako Terminologia Zentroaren (Termcat) datu-base terminologikoan (Cercaterm) definizioa aurkitu dugu:

Baita Frantsesaren Quebeceko Bulegoaren (Office québécois de la langue française) hiztegi terminologikoan (Le grand dictionnaire terminologique – GDT) ere:

Erregistratuta dauzkagun kontsultetan ikusi dugunez, menu zabalgarri erantzun genion galdera horri berari 2000. urtean. Google-era joz gero, erabiltzen den terminoa dela ikusi dugu. Baina beste termino bat ere badabil eta jasota dago Euskaltermen, 2003ko datarekin: goitibeherako menua. Eta hori ere erabiltzen den terminoa dela ikus daiteke Google-en galdetuta.

Baina, goitibeherako hitzaren osaera zalantzazko dela iruditu zaigu; goitik beherako menua behar lukeela uste dugu, goitibehera ez baita goitik beheraren sinonimoa, ibilgailu-mota edo jostailu bat baizik: nire gazte garaitan, auzoko festetan antolatutako txapelketetan ikusten nuen tramankulua.

Forma egokia goitik beherako menua dela iruditzen zaigu; erabili ere erabiltzen da, Google-en bilaketa eginda ikusten denez.

Nolanahi ere, guk orain dela 15 urte egin genuen proposamenari eustea erabaki dugu, egokia delako, zabaldua dagoelako eta egokia iruditu zaigun beste forma baino laburragoa delako.

Maite Imaz Leunda

Blog honetan parte hartzea onartu nuenean, pentsatu nuen leku egokia izan zitekeela hau terminologia-arloan egiten ditugun lanen berri emateko, bai Terminologia Batzordean onartzen ditugun hiztegiena eta baita IVAPeko Itzultzaileen Zerbitzu Ofizialeko (IZO) Terminologia Atalean Dudanet bidez erantzuten ditugun termino puntualena ere. Ni 2011ean bihurtu nintzen Terminologia Batzordeko kide, IZOko Terminologia Atalaren ardura hartu nuenean, eta ikusirik, bertan egiten den lana erdi ezkutuan gelditzen dela, eta errezeloak ere sortzen dituela, legegintzaldi honi dagokion aldi hasi berrian (2014-2016) orain arte egindako lanen berri ematera nator.

Euskaltermera 2015ean sartu diren hiztegi terminologikoen artean Herri Ogasunaren Hiztegia dago (Norbaitek pentsa lezake txantxa dela baina ez da hala). Sarrera bat Terminologia Batzordeak onartutako forma dela adierazten duen ikurra Euskaltermen hau da:

Hiztegiko sarrerak Euskaltermen sartuta egon arren, hiztegia bere osotasunean oraindik ez dago ikusgai pdf formatuan, aurretik landutako hiztegiekin batera; argitalpenari begira prestatzen ari dira hiztegia, baina oraindik maketatu gabe dago.

Espainiako legedia orokorraz gain, Euskal Autonomia Erkidegokoa eta Nafarroakoa izan dira hiztegirako corpuserako kontuan hartu den dokumentazioa.

Blog honetan jorratu izan ditugun gai batzuk gogora ekarriz, aipatu nahi nuke errebokatze sarrera definizioduna sartu dela.

Definitu dira, halaber tributu, tasa eta zerga.

Terminologia Batzordeak onartuta, Euskaltermera 2015ean sartu diren hiztegien artean daude, baita ere, Mendizaletasuna Hiztegia, Merkataritza eta Marketin Hiztegia eta Kontsumitzaileen eta erabiltzaileen defentsa hiztegia.

Maite Imaz Leunda

Ongia aipatuta burura lehenengo datorkidana filosofia eta erlijioa dira, baina ekonomiaren arloko zalantza batetik abiatuta iritsi gara ordain hori proposatzera. Dudanet bidez iritsi zaigu galdera aste honetan: nola eman balance del bien común eta economía del bien comun?. Ekonomiaren arloa izanda, pentsa daiteke delako bien horiek ondasunak izan behar dutela. Kontzeptu horren jatorrian dagoena, ordea, alemanezko Gemeinwohl-Ökonomie da.

Christian Felber ekonomialariak proposatutako ekonomia-sistema da guztion ongiaren ekonomia. Hona Elhuyar Zientzia eta Teknologia webgunean kontzeptu horri buruz topatu dugun azalpena:

Christian Felber ekonomialariak proposatutako ekonomia-sistema da guztion ongiaren ekonomia, eta haren ezaugarri nagusia da enpresek ez dutela haien artean lehiatzen, baizik eta elkarlanean aritzen direla, gizarte osoari mesede egiteko. Gaur egun, 15 herrialdetako 717 enpresak, Europako hiru banku eta 129 erakundek erabiltzen dute ekonomia-sistema hori, eta haien arrakasta ez da irabazi finantzieroaren arabera neurtzen, baizik eta guztion ongiaren arabera.

Gaur egungo ekonomia-sistemak pertsonak eta ingurumena baztertzen dituela salatzen du Felberrek, eta enpresa baten arrakasta neurtzean ez direla aintzat hartzen langileen eskubideak, herrialdearen sistema politikoa, bakean ala gerran dauden…

Horren aurrean, enpresak giza balioak zenbateraino zaintzen eta babesten dituen neurtzea proposatzen du, hala nola gizarte-justizia, demokrazia, genero-berdintasuna eta ingurumenarekiko jasangarritasuna, eta balorazio hori abantaila fiskalak ezartzeko erabiltzea. Gainera, balio horiek neurgarri bihurtuta, kontsumitzaileek irizpide hobeak izan ditzakete produktuak edo zerbitzuak nori erosi edo kontratatu erabakitzeko.

http://zientzia.net/artikuluak/dieta-ona-osasunerako-eta-ingurumenerako/

Inguruan ditugun hizkuntzetan ordain hauek eman dituzte

(en) economy for the common good

(fr ) économie du bien commun

(es) economía del bien común

(ca) economia del bé comú

Guztion ongiaren ekonomia beste argitalpen hauetan ere ikusi dugu:

Ekonomiaren trantsizio ekologikoa. Zergatik? Zertarako? Nola? ELA

Azkenik, oso interesgarriak dira “guztion ongiaren ekonomiaren” proposamenak (Felber, 2012). Izan ere, zenbait proposamen egiten ditu egungo merkatuak eta enpresak “gure gizarteen ongizate ahalik eta handiena” lortzera bideratzeko. Proposatzen du, besteak beste, “guztion ongiaren balantzea” egitea enpresek, ohiko “finantza-balantzearen” ordez (kooperatiben “balantze sozialaren” ideiaren oso hurbilekoa), elkarri laguntzen dioten erakundeak saritzea legediak, “merkatuen kudeaketa kooperatiboa” sortzea, superabiten erabilera baimenduak (balio ekologiko eta sozial erantsiko inbertsoak) eta baimendu gabeak (enpresan lan egiten ez duten jabeen artean mozkinak banatzea) egotea, eta mugatzea enpresen hazkundea eta tamaina, baita kapital-kontzentrazioa ere.

Hona Orotariko Euskal Hiztegian ongi substantiboari ematen zaion adieretako bat:

Beste aukera batzuk ere ikusi ditugu:

• guztion onerako ekonomia: http://gaur.donostia.org/guztion-onerako/
• guztion onuraren ekonomia http://goiena.eus/debagoiena/1401868367339
• guztion ongizatea bermatzen duen ekonomia: http://www.mondraberri.com/mondraberri/contenidos.item.action?id=8022676&menuId=6516814&onlypath=true

Gure proposamenak guztion ongiaren balantzea eta guztion ongiaren ekonomia izan dira.

Maite Imaz Leunda

Phablet neologiaren ordain gisa proposatu da telefono-tableta, maileguarekin batera, sinonimo gisa, telefonoaren eta tabletaren artean dagoen gailu berria izendatzeko. Neologia, jakina, ingelesez sortua da: phone eta tablet hitzak elkartzearen ondorioz.

Ez dakit gailuak zenbaterainoko arrakasta duen edo izango duen baina gailua izendatzeko terminoari dagokionez, Google-en bilaketa eginda, euskaraz dabilen forma phablet da, inguruan ditugun hizkuntzetan bezalaxe.

Teknologia berrietako neologiak ingelesez sortzen dira eta gainerako hizkuntzetara mailegatzen dira gero. Telefono adimendun forma badaukagu baina iruditzen zait gehiago erabiltzen dela smartphone mailegua.

Termino laburrek arrakastatsu bihurtzeko aukera gehiago izaten omen dute luzeek baino, eta garbi dago smartphone laburragoa dela telefono adimendun baino, eta zer esanik ez phablet, telefono-tabletaren aldean.

Baina hor daukagu tablet/tableta bikotea ere; ingelesezkoa askoz ere laburragoa ez izan arren, barra-barra erabiltzen da.

Interesgarria iruditu zait Fundeu BBVA Fundación del Español Urgente fundazioak phablet gailu berria gaztelaniaz izendatzeko proposatu duen forma: tabléfono (tableta + teléfono). Ikusi beharko da ea arrakastarik izaten duen.

Maite Imaz Leunda

Hona zer dioen Wikipediak sarrera horri buruz:

Diversidad funcional es un término alternativo al de discapacidad que ha comenzado a utilizarse en España por iniciativa de los propios afectados. El término fue propuesto en el Foro de Vida Independiente, en enero de 2005, y pretende sustituir a otros cuya semántica puede considerarse peyorativa, tales como “discapacidad” o “minusvalía”. Se propone un cambio hacia una terminología no negativa, no rehabilitadora, sobre la diversidad funcional.

http://es.wikipedia.org/wiki/Diversidad_funcional

Alferrik aritu nintzen joan den martxoko ekarpenean desgaitasun, eta desgaitasuna duen pertsona edo desgaitasunen bat duen pertsona dela eta arrazoitzen, orain desgaitasuna baztertu beharrean baldin bagaude.

Eufemismo horri buruzko azterketa interesgarria egina dago Irakasleen Euskarazko Prestakuntza Zerbitzuaren (IRALE) kontsulta-zerbitzuan. Terminoaren jatorria Javier Romañach-ek eta Manuel Lobatok 2005ean egindako artikulu batean dago: “Diversidad Funcional, nuevo término para la lucha por la dignidad en la diversidad del ser humano”.

Euskarazko ordainei dagokienez, honako hauek aurkitu ditut, Interneten begira ibilita: aniztasun funtzional, bestelako gaitasun eta dibertsitate funtzional.

aniztasun funtzional

IRALEren azterlanean ondo jasotzen den bezala, gaztelaniaz bi adiera ditu diversidad hitzak:

Kasu honetan lehenengo esanahia du; aniztasuna, ordea, bigarren adierari egokitzen zaio.

bestelako gaitasun

Hauxe da IRALEren azterlanean hobesten dena, ustez Espainian bakarrik erabiltzen delako termino berria, Interneten diversité fonctionnelle (fr) eta functional diversity (en) kontsultatuta ondorioztatzen denez, Horrenbestez, euskal ondareko ordain logikoa erabiltzea proposatzen dute.

Persona con diversidad funcional visual → bestelako ikusmen-gaitasuna duen pertsona
Persona con diversidad funcional auditiva → bestelako entzumen-gaitasuna duen pertsona
Persona con diversidad funcional motora →bestelako mugimen-gaitasuna duen pertsona
Persona con diversidad funcional física →bestelako gaitasun fisikoa duen pertsona

Aukera hauek ere jasotzen dira IRALEren txostenean:

 

adimen-dibertsitate funtzionala duen pertsona
adimen-bestelakotasun funtzionala duen pertsona
adimen-desberdintasun funtzionala duen pertsona

ikusmen-dibertsitate funtzionala duen pertsona
ikusmen-bestelakotasun funtzionala duen pertsona
ikusmen-desberdintasun funtzionala duen pertsona

 

dibertsitate funtzional

Euskaltermen mailegua baino ez dago jasota, definizio eta guzti.

Sintagma luzeetan bestelako gaitasun ordainak ondo ematen duela iruditzen zait, azaltzen baita bestelakotasun hori zertan datzan, baina zenbat eta laburragoa izan sintagma, orduan eta handiagoa mailegua hartzeko izaten dudan tentazioa, iruditzen baitzait erreferenterik gabe lausoegia gelditzen dela.

• adimen dibertsitate funtzionala duen pertsona//bestelako adimen-gaitasuna duen pertsona
• dibertsitate funtzionala duen pertsona//bestelako adimen-gaitasuna
• dibertsitate funtzionala//bestelako gaitasuna

 

Maite Imaz Leunda

Gaur egun, batik bat ekonomiaren gaiari lotuta erabiltzen da ekintzaile hitza. Ekonomia batean ondasun eta zerbitzu berriak sortu, horiek modu berritzaile batez merkaturatu edota ekoizpen edo kudeaketa-metodo berriak asmatu eta aplikatzeari ekiten dion pertsona da ekintzailea, wikipediaren arabera. Emprendedor/a eta emprendimiento barra-barra erabiltzen hasi zirenean zabaldu zen ekintzaile, eta ekintzailetza ere asmatu genuen. Dirudienez, jatorria frantseseko entrepreneur hitzean dago eta XVII. mende amaieran, Irlandan jaiotako Richard Cantillon izeneko ekonomialariak definitu zuen:”entrepreneur achète des produits et services à un prix certain pour le revendre à un prix incertain sur le marché, après défraiement des frais de transport”.

Geroago, entrepreneur formak arrisku ekonomikoak hartzen zituzten pertsonak (garai hartan seguruena gizonak bakarrik) adierazteko esanahia hartu zuen. Eta gaur egun ekintzailea arrisku ekonomikoak hartzen dituena izatetik berritzaile izatera igaro da. Krisia hasi zenetik nonahi ikusten dira ekintzaile eta ekintzailetza. Google-en begiratuz gero, aurki daitezke Gazteentzako Enplegu eta Ekintzailetza estrategiak, ekintzaileei laguntzeko programak eta abar.

Orain dela gutxi jakin nuen beste hitz bat ere badabilela horri lotuta, itzultzaile batek intraemprender euskaraz nola eman zitekeen galdetu zigunean; barrutik ekitea da intraemprender: enpresa baten barruan egiten den ekintzailetza. Beren enpresa propioa eratzen duten pertsonentzat erabili izan da ekintzaile hitza. Kontzeptu berri honek, ordea, lan egiten duten enpresan bertan ekintzaile izatea, lan egiten duten erakundean ideia berriak garatzeko denbora hartzea eta praktikan jartzea da jasotzen duen ideia.

Definizioa ikusita, barne-ekintzailetza proposatu genuen.

Norman Macrae kazetari britainiarra izan omen zen kontzeptua lehenengo aldiz erabili zuena, ingelesez, 1976an, The Economist aldizkarian argitaratu zuen artikulu batean: “The Coming Entreprenurial Revolution: a Survey”. Artikuluan intrapreneurship erabili zuen.

Nik kontzeptuaren berri izan eta biharamunean Euskadi Irratian intra-ekintzailetza entzun nuen. Geroztik Google-en begira ibili naiz eta ikusi dut sarrien agertzen den forma barne-ekintzailetza izan arren, intra-ekintzailetza ere maiz agertzen dela, baita intraekintzailetza ere. Geroak esango digu zein den nagusitzen den forma.

Maite Imaz Leunda

 

Zerbait egiteko gai denaren nolakotasuna da gaitasuna baina competencia hitzak baditu beste esanahi batzuk ere:

– Oposición o rivalidad entre dos o más que aspiran a obtener una misma cosa
– Atribución legítima a un juez u otra autoridad para hacer algo o intervenir en un asunto determinado
(DRAE)

Euskalterm

Orain dela egun batzuk trafikoaren arloan on line egiteko ikastaro baterako materiala bidali ziguten itzultzeko, eta horrekin batera, glosario txiki bat, eta honako hau ageri zen glosarioan, besteak beste:

competencia – gaitasun

Gaztelaniatik itzuli beharreko testua zen, ia beti izaten den bezala, baina testua jatorriz katalanez sortua omen zen. Itzulpeneko lehenengo arazoa esaldi honekin topatu genuen:

El término COMPETENCIA hace alusión a estos dos elementos: por un lado, ser competente en algo implica decir que forma parte de sus tareas, que es de su INCUMBENCIA; por otro lado, también quiere decir que domina, desarrolla o ejecuta esas tareas con SUFICIENCIA, o sea, de manera adecuada o idónea.

Gainera, testuan behin baino gehiagotan egiten zitzaion aipamena Herrizaingo Sailaren argitalpen honi: Mugikortasun Segururako Hezkuntza: konpetentzien gida

Gaztelaniatik mailegu polisemiko bat hartzen dugunean bere esanahi guztiekin mailegatzen dugu eta oraingo honetan horrela egin izan bagenu itzulpena erraza izango zatekeen, baina gure ohiko erabilera eta glosarioean eskatzen zigutena (gaitasuna) alde batera uztea zekarren horrek.

Beraz, egokitzapenera jotzea erabaki genuen eta konpetentzia terminoak inguruko huizkuntzetan bi esanahi dituela ipini genuen. Frantsesez eta ingelesez ere eskumenaren zentzua har dezake compétence/competence terminoak, gaztelaniazko competencia eta katalanezko competència terminoek bezala; ez ordea, lehiarena, hori frantsesez compétition eta ingelesez competition da eta; baina dagokigun testuan ez zen lehia ageri.

Termcat; Kataluniako terminologia aztertzeko organismoa

Gero, testuan zehar gaitasun erabiltzea erabaki genuen. Argitalpenari aipamena egiterakoan, ordea, konpetentzia erabili genuen, eta batzuetan, izenburuetan esaterako, biak aipatu genituen sinonimo gisa.