Paskual Rekalde Irigoien
Iruñeko eta Tuterako Artzapez-barrutiaren La Verdad aldizkariak badu Egia izeneko euskarazko saila. Noizean behin artikulu interesgarriak argitaratzen dira, hizkuntza aldetik segurik. Horietako bat da “Aintzineko Santiago bide atzendua” (La Verdad, 2012-11-23). Baztan izengoitipean, egileak erraten digu antzina Arakil ibarrean erromes bidea zegoela, Uharte Arakilgo Zamartzeko Andre Mariaren eliza erromanikoan ez aspaldi egin dituzten indusketetan ikusi ahal izan den bezala. Eta bide horretara bilduko ziratekeela Ultzama, Atetz, Basaburua, Arakil, Sakana eta Burunda aldeko «donekariak» (edo erromesak).
Delako Baztan horrek darabilen nafar euskaran nahastekaturik daude ahozko hizkuntzako hitzak, gaztelaniatik zuzenean euskarara ekarritakoak eta euskara estandarrekoak. Lehenen artean ditugu Baztan aldekoak [aintzineko (antzinako), atzendua, xarmantain (xarmantaren), aixtian (arestian), bordona (pordoia), Jaungoikoain (Jaungoikoaren), abantzu, jendeei, orai (orain) artio, daiena (doana) eta pastu (pasatu)], Sakanako-eta fateko (joateko), Ultzamaldeko batio (bateo) eta Lapurdiko eta Baxenabarreko boztuko (poztuko). Bertzalde, bigarren multzoan sartzen ahal ditugu donekariak [«oraino ere Luzaide eta Orreaga aldean (hala deituak)»] –ez dut hitz horren erreferentzia idatzirik harrapatu sareko hiztegietan–, santulariak [«Seguratik Zalduendora fateko bidea aukeratzen (zutenak)»], palmeroak [«itsasoz bertze aldera doazenak»], romeroak [«erromesak gurean»] eta peregrinok [«Galiziara doazenak»]. Eta, hirugarrenik, indusketa, hilobi, egokiro, bilgune, aterpe, katekesi, hileta… hitz estandarrak.
Aitor dezadan, hasteko, ez ditudala gustuko halako nahastekak, baina, eskuarki, testua erraz irakurtzen da (komunikatzen du) eta ahozko euskaran idatzitako hitz horiek ez dira traba (aski izanen litzateke ahozko forma horien ordez forma idatzi batuak erabiltzea). Orobat, kontuan hartzekoa da egileak beharbada euskara batuan alfabetatu gabeko irakurleak ere izan dituela gogoan eta horregatik erabili dituela ahozkotik hurbilagoko hitz horiek, haiengana hurbildu nahian edo.
Eta honekin guziarekin, zer? Bada, ez dugula idazterakoan inolako beldurrik izan behar, bertzeak bertze, Hiztegi Batuko nola Euskaltzaindiaren Hiztegiko euskalki markadun hitzak gure testuetan erabiltzeko, nire ustez bederen, euskalkiak (bereziki muturrekoak) sobera nahastekatu gabe eta Euskaltzaindiaren Euskalkien erabileraz. Irakaskuntzan, komunikabideetan eta administrazioan izeneko 137. arauan dioena errespetatuz.
31 eskutik 