Kategoria: Amaia Lersundi

Posted on

Euskal Herritik mundura

Amaia Lersundi Pérez

Duela gutxi berri bikaina jaso dugu euskal ikerlarion artean: Euskera aldizkaria JCR datu-basean indexatu dute. Agian ez da albiste handia hedabide handientzat, baina guretzat, euskaraz ikertzen eta idazten dugunontzat, mugarri esanguratsua da. Izan ere, maiz entzuten dugu euskaraz ezin dela goi mailako zientziarik egin, edo ekoizpen akademikoek balio izateko, derrigorrez ingelesez, gaztelaniaz, frantsesez edo beste edozein hizkuntza hegemoniko batean idatzi behar direla. Baina horrek ez du zertan hala izan. Euskaraz ikertzea ez da soilik aukera bat, eskubide bat ere bada. Eta horrelako lorpenek erakusten dute hizkuntza gutxitu batean egiten den zientzia ez dela bigarren mailako zientzia, eta bideak irekitzen dituzte beste aldizkari batzuk ere maila horretara heltzeko.

Euskera aldizkaria urte askoan aritu da euskara hutsean kalitatezko lan akademikoak argitaratzen, eta orain, indexatuta egonik, bertan argitaratutako edukiak nazioarteko datu-baseetan kontsultatu ahalko dira. Honek esan nahi du euskaraz idatzitako ikerketak ikusgarriagoak izango direla, balio handiagoa hartuko dutela akademikoki, eta, batez ere, euskara ikerketa-hizkuntza gisa legitimatzeko urrats sendo bat dela. Bide horretan, ezinbestekoa da unibertsitate, ikerketa-talde eta kalitatezko agentziek, batez ere, euskarazko ekoizpenari behar duen aitortza egitea, ikerlariek ere ausardiaz eutsi diezaioten euskarazko ekoizpenari.

Soberan dakigu euskaraz irakastea ez dela nahikoa: euskaraz pentsatu behar dugu, sortu, euskaraz zalantzan jarri, eta euskaraz argitaratu behar dugu. Hizkuntza batek bizirik iraun dezan, goi mailako diskurtsoak ere behar ditu, eta zientzia da horietako bat. Euskara akademikoki erabili, landu eta aberastu behar dugu, gure belaunaldiaren eta ondorengoen mesedetan. Horregatik, Euskera aldizkariaren indexazioa ospatzeaz gain, etorkizunari begira konpromisoa hartu behar dugu: euskarazko ikerketa sustatu eta defendatu, gure hizkuntzari ere ikerketa munduan bere lekua emanez.

Posted on

Betiko erronkei begirada berriak

Amaia Lersundi Pérez

Askotan tokatu izan zait nazioartean euskal hezkuntza sistemaz hitz egitea, eta normalean, Euskal Herriko egoera ezagutzen ez dutenei bitxia egiten zaie gure hezkuntza sisteman dugun egoera linguistikoa, eta batzuetan zaila ere egiten zaie ulertzea. EAEko derrigorrezko hezkuntzan eskolatze hizkuntza nagusia euskara da, eta ikasle guztiek hiru hizkuntza ikasi behar dituzte gutxienez: euskara, gaztelania eta atzerriko hizkuntza bat, kasu gehienetan ingelesa izaten dena.

Beste toki askotan ez bezala, gure eskolatze hizkuntza nagusia hizkuntza gutxitua da, eta badakigunez, hizkuntza hegemoniko batekin diglosia egoeran bizi da. Horrek hainbat eszenatokiren aurrean jartzen gaitu. Batetik, etxeko hizkuntza euskara duten ikasleek haien lehenengo hizkuntzan egiten dute ikaste-prozesu osoa. Euskara lehenengo hizkuntza ez duten ikasleek, aldiz, murgiltze ereduan ikasten dute. Egoera horretan dauden ikasle batzuentzat euskara hizkuntza akademikoa edo eskolako hizkuntza besterik ez da, eskolaz kanpo tokirik ez duena. Hala ere, etxetik euskara ez dakarten beste ikasle batzuentzat murgiltze eredua arrakastatsua da, eta euskaraz bizitzera ere iristen dira.

Badaude beste herrialde batetik etortzen diren ikasleak ere, zeinentzat euskara eta gaztelania haien hirugarren eta laugarren hizkuntzak izan daitezkeen. Azken urteetan, Euskal Herriko hezkuntza sisteman, eta baita munduko beste herrialdeetako hezkuntza sistemetan ere, kultura eta hizkuntza aniztasunek nabarmen egin dute gora. Igoera hau are nabarmenagoa izango da datozen urteetan.

Orain arte, ez zaigu batere erraza egin curriculumeko hiru hizkuntzak modu koordinatu batean irakastea eta euskara ardatz duen eleaniztasuna praktikan jartzea. Gero eta gehiago dira eskoletan elkarrekin bizi diren hizkuntzak, eta gizarte benetan inklusibo eta eredugarria izan nahi badugu, hizkuntza horiek guztiak errespetatu eta kontuan hartu behar ditugu. Erronka potolo baten aurrean gaude, eta hezkuntza komunitate osoaren ardura da erronka horri behar bezala erantzutea.

Bide eta hausnarketa berriak irekitzeko garaia dela uste dut. Zer eta nola egingo dugu gure hezkuntza sisteman daukagun hizkuntza aniztasunari erantzuteko? Nola bermatuko dugu kulturartekotasuna geure kultura mantenduz eta zainduz? Nola indartu geure hizkuntza besteen hizkuntzak baztertu edo gutxietsi gabe?

Mila dira burura datozkidan galderak. Hasieran esan dut batzuetan nazioartean zaila egiten dela gure hezkuntza sisteman bizi dugun egoera linguistikoa ulertzea, baina barrutik ere ez da erraza teorikoki hain barneratuta ditugun zenbait ideia praktikara eramatea. Herrialde batzuek eredutzat dute Euskal Herria, baina guk ere badugu zer ikasi besteengandik; esaterako, ikasi beharko genuke hezkuntza komunitatean sortzen diren testuinguru eta errealitate eleaniztunetan nola jokatu, betiere, noski, euskarari kalterik egin gabe. Eskola batzuetan lan handia egiten ari dira bide honetan, eta azken urteotan elkarbizitzan asko laguntzen duten hainbat praktika on abiatu dituzte. Horiek bai eredugarriak!

Posted on

Nola lagundu euskara lehen hizkuntza ez duten ikasleei hizkuntza buruhauste izan ez dadin?

Amaia Lersundi Pérez

Motibaziorik eza, nekea, autokonfiantza falta, frustrazioa, antsietatea, estresa, lotsa… Horra hor oinarrizko ikasketak euskaraz egiten dituzten ikasle askok eskolan bizi eta sentitzen dutena. Sentimendu guzti horiek kalte egiten diote ikasleen ongizateari, bai eta haien ikaste-prozesuari ere.

Euskara, ikasgai bat gehiago izateaz gain, beste ikasgai guztiak –edo behintzat gehienak– ikasteko bitartekoa ere bada, eta hori erronka garrantzitsua da ikasle askorentzat. Euskara bigarren edo hirugarren hizkuntza izan ohi da ikasle askorentzat, eta horrek hainbat oztopo eta zailtasun ekar ditzake haien errendimendu akademikorako eta, aldi berean, ikasteko prozesuan duten motibaziorako. Arrotza egiten zaien hizkuntza batean ikasteko zailtasunak hiztegitik eta gramatikatik haratago doaz: edukiarekin konprometitzeko, kultura ulertzeko eta komunikatzeko trebetasunetan konfiantza irabazteko ere eragiten diete.

Haiengandik espero da curriculumeko ikasgaiak –esaterako historia, zientziak, matematika, etab.– oraindik barneratzen ari diren hizkuntza batean ikastea. Erabat menperatzen ez duten hizkuntza batean ikasteak gainkarga kognitiboa sor dezake. Eta zer esan nahi du horrek? Ba beren energia mentala hizkuntza deszifratzen gastatzen dutela. Horrek ikaskuntza oro har zaildu eta frustrazioa eragin dezake, eta ondorioz, litekeena da ikasle horiek ikasgelan ahoz parte hartzera ez ausartzea. Gainera, ikasleek hitz egiteko eta gelan parte hartzeko konfiantzarik ez dutenean, ikasgaiarekiko interesa ere gal dezakete.

Horregatik, euskara ikasgai gisa irakasten dugunean edo oro har eduki jakin bat euskaraz irakasten dugunean, funtsezkoa da deskribatu berri dudan egoeran dauden ikasleen alderdi afektiboak kontuan hartzea eta horietan arreta berezia jartzea. Ikasleek euskara ikasteko behar duten lehenengo gauza konfiantza da: beren buruarengan, gelakideen aurrean hitz egiteko, akatsak egiteko, zerbait ulertzen ez dutenean beldurrik gabe galdetzeko… Horretarako, ezinbestekoa da irakasleek hizkuntza erabiltzeko testuinguru aproposak eta seguruak sortzea, eta konfiantza bera sustatzea, laguntza-sareak indartuz eta aprobetxatuz. Autokonfiantza izatea gako da ikasleek hizkuntza ikasteko gai direla sinesten jarrai dezaten. Konfiantza hori lortzen dutenean, gelako parte-hartze maila igo egingo da, eta hizkuntza erabiltzen hasten direnean bakarrik lortuko dute jariakortasuna irabazten joatea. Horren ostean etorriko da zuzentasuna. Horrek behar luke ordena: konfiantza, jariakortasuna eta zuzentasuna. Izan ere, zuzentasunetik hasiz gero, zailagoa izango da hizkuntza erabiltzeko konfiantza izatea eta horrekin batera euskaraz jariakortasuna lortzea.

Azaldu bezala, euskara bigarren edo hirugarren hizkuntza izateak benetako erronkak dakartza ikasle askorentzat, baina estrategia egokiekin eta enpatiarekin, oztopo horiek gainditzen lagun diezaiekegu. Konfiantza sustatuz, hizkuntzak irakasteko estrategia eraginkorrak erabiliz eta baliabide egokiak baliatuz, irakasleek lagundu diezaiekete ikasleei euskara ikasteko bidea arrakasta eta motibazio handiagoz egiten. Ikasle askok egunero eskolan daudenean egiten duten ahalegina eta behar duten energia itzela da. Beraz, esandakoa: erraztu diezaiegun bidea eta lagun diezaiegun hasiera-hasieratik gure hizkuntza maitatzen.

Posted on

Adimen artifiziala, lagun edo etsai?

Amaia Lersundi Pérez

Azken hilabeteetan adimen artifiziala (AA) trending topic bihurtu da nire inguruan. Badira urte batzuk AA sortu zela, baina 2022ko azaroan, Chat GPT irekian jarri zutenean, gutako asko orduan hasi ginen AAri buruz hitz egiten. Adimen artifizialak hainbat sektore irauli ditu urte gutxitan, hala nola osasungintza, ekonomia, entretenimendua eta hezkuntza. Gaurko sarreran, nire egunerokotasunean gai honen inguruan sortzen diren hainbat kezka, eztabaida, hausnarketa… partekatu nahi ditut.

Zorionez, gizarteak aurrera egiten duen heinean, irakasteko eta ikasteko moduak ere aldatzen doaz, nahiz eta gehienetan aldaketak nahi baino polikiago gertatzen diren. Oraingoan ere, historian gertatu diren bestelako gertarirekin gertatu den bezala, AAren hazkundeak hezkuntza eta eskola birdefinitzeko beharra ekarri du, besteak beste, AAk ikaskuntza ikasleen behar eta gaitasunetara pertsonalizatzeko aukera ematen duelako, informazioaren irisgarritasuna hobetzen duelako, feedbacka momentuan ematen duelako, eta ikasleei eskatzen zaizkien zeregin asko ordenagailuak segundo bakarrean egiten dituelako. AAk onura eta aurrerapen ugari ekarri baditu ere, haren erabilerak hainbat zalantza eta buruhauste sortu ditu irakasleen artean. Nola arautu Chat GPTren erabilera? Debekatu beharko genuke eskoletan eta unibertsitateetan? Zein motatako zereginak eskatu behar dizkiegu ikasleei? Nola jakin ikasleek bidaltzen dizkiguten lanak haiek egin dituzten ala ez?

Orain arteko sarreretan hizkuntzak hezkuntzan duen garrantziaz aritu naiz, eta komunikazio-tresna ez ezik, ezagutzak eskuratzeko eta esanahiak eraikitzeko bitarteko ere badela defendatu izan dut. Ideia horretatik abiatuta, onartu behar dut kezkatuta nagoela AAk euskara maila baxua duten ikasleengan izango duen eraginagatik. Ikasleek itzultzaile automatikoak, idazketa-laguntzaileak eta Chat GPT moduko tresnak erabiltzen dituzte lanak egiteko. Tresna aurreratu horien bitartez ikasleek idatzizko lanak sor ditzakete inongo esfortzurik egin gabe, pentsatu gabe eta benetako ikaskuntzarik gabe. Kasu horietan, gainera, zaila izaten da jakitea ikasleak landutako edukia menderatzen duen, eta bere benetako hizkuntza maila zein den. Ez hori bakarrik; AAren gehiegizko erabilerak, komunikazio-gaitasuna garatzeaz gain, mugatu egin ditzake lan autonomoa egiteko gaitasuna, ikasleen pentsamendu kritikoa eta arazoak konpontzeko gaitasuna garatzeko aukerak.

Bestetik, adimen artifiziala deitzen badiogu ere, AAk ez du edukirik edo daturik sortzen; sarean dauden datuetatik jasotzen du informazioa eta estatistikan oinarritzen da datuak emateko eta testuak sortzeko. Horregatik, beste hizkuntza hegemonikoekin alderatuz, adimen artifizialak behar dituen ereduak entrenatzeko euskarazko datuen eskuragarritasuna mugatuagoa da, eta horrek eragina izan dezake tresna batzuen zehaztasunean eta eraginkortasunean.

Ezin da zalantzan jarri adimen artifizialak egiten duen ekarpena izugarria izan daitekeela hezkuntzan, baina gure ikasleak euskaraz trebatu daitezen eta komunikazio-gaitasunen garapen orekatua eta osoa ziurtatzeko, teknologia elkarrekintzarekin konbinatu beharko litzateke, eta, agian, debateak, ahozko aurkezpenak eta eskuz egindako idazlanak bezalako jarduerek funtsezko osagai izaten jarraitu behar dute gelan. Konbinaketa hori egin ahal izateko, eta irakasteko moduak gaurko errealitatera egokitzeko, ezinbestekoa da irakasleok AAk ematen dituen aukerak eta tresnak ezagutzea, nola erabiltzen diren ikastea, eta ikasleei nola erabili behar diren irakastea ere. Garrantzitsua da gogoratzea helburua ez dela adimen artifizialaren erabilera debekatzea, baizik eta modu etiko eta hezigarrian erabiltzen ikastea. Ez al da ba hezkuntza galdera egokiak egiten ikasteko eta pentsamendu kritikoa garatzeko esparrua? Beraz, jarraitu dezagun gai honen inguruan hausnartzen, eztabaidatzen eta ikasten, sortzen zaizkigun erronka horien guztien aurrean zer egin jakin dezagun eta adimen artifiziala etsai baino gehiago hezkuntza aberastuko duen laguna izan dadin.

Posted on

Ahozko hizkuntzaren lanketa erdigunera

Amaia Lersundi Pérez

Azken asteetan, herrialde desberdinetan, hainbat eskola eta unibertsitate bisitatzeko aukera izan dut. Duela egun gutxi iritsi naiz Belgikatik eta onartu behar dut inbidiaz josita bueltatu naizela. Bertan entzule bezala egon naiz bigarren hezkuntzako irakasle izateko ikasketetako saioetan, ikusi dut nola egiten duten lan, eta ikasle batzuk elkarrizketatzeko plazera ere izan dut. Egia esan, harrituta geratu naiz ikasleek klasean duten jarrerarekin eta parte-hartze aktiboarekin. Ikasle gehienek ekarpenak egiten dituzte, inor epaitu gabe, eta elkarri lagunduz askotan. Ikasleei nabaritzen zaie ohituta daudela jende aurrean hitz egitera, ondo hitz egitera gainera, eta hori urteetan ahozko hizkuntzaren lanketa eginez lortzen da.

Gelan parte hartzeko eta ibilbide akademikoa arrakastaz egiteko lagungarria izateaz gain, ahozko komunikazio-gaitasuna garatzeak onura ugari dakartza, bai eremu pertsonalean eta baita profesionalean ere. Izan ere, interakzio sozial eta profesional gehienek komunikazio eraginkorra eskatzen dute. Garrantzitsua da argitzea ahozko komunikazio-gaitasuna ondo hitz egiteaz harago doala, eta aktiboki entzutea, hizkuntza ez berbala erabiltzea eta interpretatzea, besteak ulertzea eta mezua eta hizkuntza testuinguruaren eta hartzailearen arabera egokitzea ere badela.

Gizarteak aurrera egin dezan, komunikatzaile onak behar ditugu. Politikariek eta saltzaileek ondo komunikatu behar dute, baina baita irakasleek, medikuek, gurasoek, lagunek… Tamalez, tradizionalki, bai eskolan eta bai unibertsitatean, arreta idatzizko hizkuntzan jarri izan da, eta alde batera utzi da ahozkoaren lanketa. Eta, ausartu egingo naiz esatera, hori akats larria da. Ahozko hizkuntza garatzeak ikasleen errendimendu akademikoa nabarmen hobetu dezake, ikasleek beren ezagutzak eta ulermena komunikatzeko estrategiak garatzen dituzte eta. Baina trebetasun horiek menderatzeak praktika eta lanketa sistematikoa eskatzen ditu. Izan ere, taldeko presioak, lotsak, besteen epaiketek eta gizarte-antsietateak oztopatu dezakete modu asertiboan adierazteko gaitasuna.

Hortaz, gelan ahozkoa lehenetsi eta testuinguru seguruak sortu behar dira ikasleak eroso sentitu daitezen galderak egiteko, erantzuteko, elkarri laguntzeko, eztabaidetan parte hartzeko eta feedback konstruktiboa emateko zein jasotzeko. Horrek berekin dakar ikasgelan ahozko hizkuntza sustatzen duten jarduera eta proiektu gehiago inplementatzea, eztabaidarako aukerak areagotzea, eta idatzizkoaz gain ahozko hizkuntza ere ebaluatzea. Hau da, testuinguru pertsonal eta profesional anitzetan modu egokian komunikatzeko behar diren trebetasunak garatzeko aukerak eskaintzea; eta noski, hori guztia nola egiten den esplizituki lantzea.

Amaitzeko, Paul J. Meyer-rek gizakien arteko lotura gisa definitzen du komunikazioa. Eta arrazoirik ez zaio falta. Modu eraginkorrean komunikatzen jakiteak laguntzen du, besteak beste, pertsonen arteko harreman osasuntsuak eraikitzen, gatazkak konpontzen, eta emozioak kudeatzen eta partekatzen. Hain zuzen ere, gaur egun, beste gaitasun eta jakintza guztien gainetik, munduan behar duguna.

Posted on

Olentzero eta Mari Domingiri gutuna

Amaia Lersundi Pérez

Hizkuntzak hezkuntza prozesuan duen garrantziaz eta rolaz aritu naiz azken sarreretan. Gaiarekin jarraituz, baina arreta-gunea apur bat aldatuz, gaurkoan, sareetan, kaleetan, eskoletan eta unibertsitateetan bolo-bolo dabilen gai bat ekarri nahi izan dut. Duela aste batzuk PISA probaren emaitzak argitaratu ziren, eta asko dira sortu diren kezkak, ardurak eta harridurak. Lerro hauetan azken urteetan, oro har herrialde guztietan, irakurketaren ulermen mailak izan duen beherakada kezkagarriaren inguruan hausnartu nahi dut. Testu bat irakurtzeak eta ulertzeak hitzak deszifratzea baino gehiago eskatzen du. Ikasleek, pentsamendu analitikoa eta kritikoa garatu dezaten, testuaren egitura aztertzeko, gai nagusiak identifikatzeko, informazio garrantzitsua ateratzeko eta inferentziak egiteko gaitasuna garatu behar dute.

Hezkuntza komunitatean joera negatibo horretan eragina duten faktoreak zeintzuk izan daitezkeen identifikatzeko beharra ikusi da. Izan ere, ulermen arazoek ikasleen hezkuntza-arrakasta baldintzatzen dute, ulermena baita edozein ikasgai ikasteko beharrezko oinarria. Hizkuntza behar bezala ez menderatzeak zuzenean eragin diezaioke edukia ulertzeko gaitasunari, eta ondorioz, ikasleek zailtasunak izan ditzakete testu konplexuak interpretatzeko eta beren ideiak argi eta zehatz adierazteko

Askok pandemiari egozten diote ikasleen ulermen mailaren beherakada, baina badaude beste zenbait faktore ere eragin zuzena izan dezaketenak, esaterako, gailu elektronikoen ugaritzeak eta eduki digitalak erraz eskuratzeak irakurketa-ohiturak aldatu dituztela. Hala, gaur egungo ikasleak behar duten informazioa azkar eta sintetizatuta lortzera ohitu dira. Aro digitalak erabat eraldatu du informazioa eskuratzeko modua, eta informazioaren berehalakotasunak azaleko irakurketa eta datuen bilaketa azkarra egiteko kultura sortu du. Eskuragarritasun horrek onura ukaezinak ekarri baditu ere, eskoletara erronka esanguratsuak ere ekarri ditu; bereziki, ikasleek formatu laburragoak eta bisualagoak nahiago dituzte, eta zaila egiten zaie testu konplexuagoak sakon eta patxadaz irakurtzea.

Gizartearekin batera hezkuntza ere aldatzen joan behar denez, eta orain arteko estrategiek, dirudienez, emaitza onak eman ez dituztenez, neurriak hartu behar dira ikasleek azaleko informazioa kontsumitzeaz gain, informazio hori ulertzeko eta beren ikaskuntzan eta garapen pertsonalean gogoeta eginez aplikatzeko aukera izan dezaten. Beraz, argi izan behar dugu ikasleen irakurketa eta ulermen gaitasuna sustatzea funtsezkoa dela haien garapen akademiko zein pertsonalerako. Hau da, irakurmena sustatzeak errendimendu akademikoa hobetzeaz gain, bizitzan arrakasta izateko eta gizartean aktiboki parte hartzeko ezinbestekoak diren trebetasunak ematen dizkie ikasleei; eta irakasle guztien ardura dela, informazioa modu kritikoan aztertzeko, sintetizatzeko eta ulertzeko gaitasunaren lanketa; baita ere ikasleek ulermen estrategiak garatzea eta horiek erabiltzen jakitea, irakurzaletasuna txikitatik sustatzea, eta irakurtzeko motibazioa eta interesa piztea. Azkenik, hori guztia egiteko eta ikasleen garapen integralean irakurketaren garrantzia sustatuko duen ingurune bat sortu ahal izateko, ezinbestekoa da hezitzaileen, gurasoen eta komunitatearen arteko lankidetza.

Hemen doaz urte berrirako Olentzerori eta Mari Domingiri eskatutakoak. Bitartean, pare bat astez, behintzat, har dezagun atseden eta ingurukoen energiaz eta goxotasunaz bete gaitezen, aurrean ditugun eta etorriko diren erronkei aurre egiteko indarra beharko dugu eta.

Posted on

Euskara ardatz duen eleaniztasunerantz

Amaia Lersundi Pérez

Azkenaldian ugariak dira Bigarren Hezkuntzako ikasleen hizkuntza-mailaren eta kalitatearen inguruan entzun ditudan kezkak: Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako laugarren maila edo Batxilergoa amaitzen dutenean gazteek ingelesez komunikatzen ez dakitela, euskaraz gaizki hitz egiten dutela, gaztelaniaz idazten ez dakitela…

Hezkuntza-politikek gizarteko beharrei erantzun behar diete. Horregatik, Euskal Hezkuntza Sistemaren helburuetako bat da Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza amaitzean ikasleak eleaniztunak izatea, hau da, konpetentzia komunikatiboa gutxienez hiru hizkuntzatan garatuta izatea. Hala ere, azken urteetan ikasleen konpetentzia eleaniztuna sustatzeko hartu diren hainbat neurrik hausnartzera eta ikertzera eraman naute.

Adibidez, joera ohikoa bihurtzen ari da eskoletan gero eta ingeleseko ordu gehiago eskaintzea: historia ingelesez, natur zientziak ingelesez… Ingeles maila hobetzeko neurri egokia izan daiteke. Aldiz, ingelesari ordu gehiago eskaintzeak euskarari orduak kentzea badakar, ikasleen euskara mailari ez ezik, konpetentzia eleaniztunari ere mesede gutxi egingo dio. Ezin dugu ahaztu geurea hizkuntza gutxitua dela, eta eleaniztasuna sustatu nahi badugu, euskara erdigunean jartzen duen eleaniztasuna izan behar dela.

Tradizionalki, eskoletan hizkuntzen banaketa zorrotza egin izan da, gehienetan hizkuntza gutxituak babesteko asmoz. Horrek ekarri du hizkuntzak isolatzea eta bakoitza bere aldetik irakastea: euskarako irakasleak euskara irakasteko plangintza propioa garatzea, ingeleseko irakasleak ingelesekoa, gaztelaniakoak gaztelaniakoa, frantsesekoak frantsesekoa… elkarren artean inongo koordinaziorik gabe. Modu horretan, zaila da hizkuntza guztiak ikastea, eta gaitasun eleaniztuna garatzeko, gainera, kontrakoa proposatzen da: irakasten diren hizkuntza guztien arteko plangintza bateratu bat sortzea. Izan ere, egungo errealitate eleaniztunak konpetentzia komunikatibo eleaniztunaren garapena ahalbidetzen duen ikuspegi bat eskatzen du.

Hori da hain zuzen Hizkuntzen Trataera Bateratuak bultzatzen duena, hizkuntza bakoitzak berezkoa duena lantzea eta partekatzen dituzten alderdiak era koordinatuan irakastea. Badago hizkuntza guztietan garatzen den oinarrizko gaitasun komun bat, eta ondorioz, badira hizkuntzen artean transferigarriak diren hainbat alderdi, besteak beste, gaitasun diskurtsiboari dagozkion alderdiak, esaterako, testu generoen erabilera, hauen egitura, ulermen estrategiak… Gainera, hizkuntzak haien artean zenbat eta gertuago egon, alderdi gehiago partekatzen dituzte, eta hizkuntza batetik bestera aspektu gehiago transferitzen dira.

Ikuspegi honek eskatzen du irakasten diren hizkuntza guztien arteko koordinazioa, eta beraz, hizkuntzetako irakasleen arteko elkarlana, besteak beste hizkuntza horiek komunean dutena identifikatzeko, hizkuntza batetik bestera transferigarriak diren alderdi horien lanketa hizkuntzetan banatzeko eta antolatzeko, hizkuntzak irakasteko printzipio metodologikoak konpartitzeko, eta irakasleen artean plangintza bateratu bat diseinatzeko. Aurretik aipatu bezala, betiere euskarari lehentasuna emanez. Nahiz eta, printzipioz, euskara eskolan irakasten diren beste hizkuntzetatik urrun egon, badaude transferitu daitezkeen aspektu asko eta asko. Gainera, hizkuntza hegemonikoek duten egoera pribilegiatua aprobetxatuz, erabil ditzagun horiek gurea indartzeko. Zergatik ez gaztelaniako saioetan ere euskal soziolinguistikaren inguruan hitz egin? Euskal zinemaren inguruan? Ingeleseko saioetan Euskal Herriko kulturaren inguruan? Euskal literaturaren inguruan?

Horretarako, beharrezkoa da hizkuntzetako irakasleek begiradak bateratzea, elkarrekin helburuak zehaztea, ebaluazioa diseinatzea, zereginak prestatzea… Gai batzuk urtez urte eta hizkuntza guztietan errepikatu beharrean, behin lantzearekin nahikoa litzateke. Optimizatu dezagun denbora eta aprobetxatu ditzagun saioak hizkuntza erabiltzeko.

Urteetan lan handia egin da Hizkuntzen Trataera Bateratuaren alde bai eskoletan, baita unibertsitateetan ere, eta curriculumak ere ikuspegi honen alde egiten du, baina eskoletako antolaketak eta lan egiteko moduek zaildu egiten dute askotan esandakoak praktikan jartzea.

Amaitzeko, eskolan irakasten diren hizkuntzez gain, Euskal Herriko geletan beste hizkuntza ugari ere topatu ditzakegu. Ikasleei konpetentzia eleaniztuna garatzen laguntzeko, ikasle guztien errepertorio linguistikoa hartu beharko litzateke kontuan. Gai hori beste sarrera baterako utziko dut, luzerako ematen du eta!

Posted on

Hizkuntzaren irakaskuntzaren ardura partekatua

Amaia Lersundi Pérez

Nire lehenengo sarreran aipatu nuen hizkuntza-mailak eragin nabarmena duela ikaste-prozesuaren kalitatean; hau da, hizkuntzaren erabilera egokia funtsezkoa dela ikasleen garapen akademikorako. Garrantzitsua da aitortzea hizkuntza ez dela soilik ikasgelako komunikazio-tresna bat, baizik eta ezagutzak eskuratzeko, esanahiak eraikitzeko eta ikasgelan aktiboki parte hartzeko bitarteko bat ere badela.

Gaur egungo eskoletan ohikoa da ikasleek kultura- eta hizkuntza-testuinguru desberdinak izatea, eta gela berean hizkuntza-maila eta hizkuntzekiko jarrera oso desberdinak dituzten ikasleak elkartzea. Errealitate horren aurrean, ikasleei hizkuntza garatzen laguntzeko, irakasleak ikasleek izan ditzaketen hizkuntza-oztopoez eta zailtasunez jabetu behar dira. Bestela esanda, irakasleak gai izan behar dira ikasleen behar eta gabezia linguistikoak identifikatzeko, eta estrategiak eskaini behar dituzte ikasleen beharretara egokitzeko eta jarreretan modu positiboan eragiteko.

Ikasleen lehen hizkuntzak ikasgelan sartzea estrategia baliotsua izan daiteke euskara ikasteko eta beste hizkuntzekiko jarrera positiboak sustatzeko. Hona hemen irakasleek erabil ditzaketen zenbait estrategia: ikasleen lehen hizkuntzak balioestea, itzulpen-ariketak proposatzea, baliabide elebidunak erabiltzea, ikasgelako hizkuntza-aniztasuna kontuan hartzen duten jarduerak integratzea… Ekintza horien helburua ikasgelan hizkuntza-aniztasuna errespetatu eta kontuan hartuko duen ingurune bat sortzea da. Ikasleen etxeko hizkuntzak gelan txertatzean, ikasleek beste hizkuntzekiko jarrera positiboa garatzen, kulturen arteko ulermena sustatzen eta hizkuntzak ikasteko esperientzia orokorra hobetzen lagundu dezakete.

Hala ere, estrategia horiek tresna baliagarriak izan daitezke hizkuntza ikasteko beste metodo batzuekin uztartzen badira; eta horretarako beharrezkoa da irakasleek estrategiak modu kontzientean erabiltzea. Irakasle guztiek, irakasten duten maila edo irakasgaia edozein delarik ere, kontziente izan behar dute, batetik, hizkuntzak jakintza-arloetan duen rolaz, eta bestetik, beren erantzukizuna ere badela ikasleek hizkuntza- eta komunikazio-gaitasuna garatzea. Kontzientzia izateak esan nahi du irakasleek hizkuntzaren funtzionamenduari buruzko ezagutza (ahalik eta sakonena) izatea, alderdi gramatikalak, semantikoak, pragmatikoak eta soziolinguistikoak barne, eta horiek modu esplizituan lantzea. Modu horretan, irakasleak ikasleei hizkuntza-trebetasunak garatzen eta hainbat testuingurutan hizkuntza modu eraginkorrean eta kontzientean erabiltzen irakatsiko die.

Ikasleen hizkuntza-maila edozein dela ere, garrantzitsua da irakasleek ikasleen parte-hartzea sustatzea gelan. Ikasle eta irakasleen arteko elkarrekintza beste gako nagusi bat da hizkuntzaren garapen-prozesuan. Elkarrekintzaren bidez, ideiak trukatzen dira, esanahia eraikitzen da eta, ondorioz, hizkuntza-trebetasunak garatzen dira. Ikasleak ez badira eroso eta motibatuta sentitzen, zaila egingo zaie hizkuntza-jardueretan aktiboki parte hartzea. Horregatik, irakasleek testuinguru atsegina eta erosoa sortzeko ardura dute, ikasleek hizkuntza erabil dezaten eta poliki-poliki gelako berbaldiaren protagonistak bihurtu daitezen. Dagoeneko iritsi gara ekainera, eta, udaberriaren amaierarekin batera, ikasturte amaiera ere gerturatzen ari da. Irailean ikasturte berria hasi arte, gazte askok ez dute euskara erabiliko. Hizkuntzak ikasi dituen edonork badaki zenbat kostatzen den hizkuntza bat ikastea, eta zeinen azkar ahazten den! Beraz, aprobetxatu dezagun udako oporraldia, gazteak epaitu gabe, haiekin hitz egiteko, komunikatzeko, galdetzeko, hausnartzeko eta motibatzeko!

Posted on

Hizkuntza, hezkuntzaren funtsa

Amaia Lersundi Pérez

Orain arte argitaratutako sarrera gehienetan hizkuntzarekin lotutako arauak aztertzen dira, komak non jarri, hitzen ordena… Eztabaida eta gogoeta interesgarriak aurkitu ditut. Irakurtzen ditudanean, burura datorkit zergatik ikasi nuen itzulpengintza. Zein polita eta beharrezkoa den itzultzaileen eta zuzentzaileen lana!

Hala ere, senak eta hizkuntzekiko bokazioak eraman ninduten irakaskuntzaren bidea hartzera eta pasioa ogibide bilakatzera. Hasiera batean lan guztiz desberdinak zirela pentsatu banuen ere, helburu nagusi bat partekatzen dutela ikusi dut urte hauetan: hizkuntzaren kalitatea bermatzea eta gotortzea.

Eskolan (eta bizitzan) egiten den jarduera oro hizkuntzaren bidez egiten da: ikaskideekin hitz egin, irakasleari galdetu, matematikako problemak ulertu, pentsatu, sentitu, historiako iruzkinak idatzi, etab. Hizkuntza ere ezinbestekoa da gaitasun sozialak eta emozionalak garatzeko, baita enpatia eta gatazkak modu eraikitzailean kudeatzeko gaitasuna garatzeko ere. Esandakoagatik, hizkuntza gako da ikaste- eta irakaste-prozesuetan, ikasgaia edozein delarik ere. Hau da, zenbat eta hobea izan ikasleen hizkuntza-maila, orduan eta arrakastatsuagoa izango da ikasleen ikaste-prozesua.

Tamalez, azken ikerketen arabera, ikasleen euskara-maila gero eta okerragoa da. Eskoletan ikertzen daramatzadan urteetan, ikusi ahal izan dut askotan onartzen direla eskolan akats linguistikoak, batez ere hizkuntzak ez diren jakintza-arloetan. Ohikoa da ikasleen diskurtsoetan euskarazko eta gaztelaniazko hitzak eta esaldiak nahastea. Era berean, ohikoa da gramatika, ortografia, puntuazioa eta hainbat testuingurutan erabilitako hizkuntza-formak oker erabiltzea. Beharbada, arrazoietako bat izan daiteke oraindik ere irakasleak direla gela barruan hizkuntza gehien erabiltzen dutenak. Helburua bada ikasleek hizkuntza erabiltzen ikastea, eta guk, irakasleok, hizkuntza horren kalitatean modu positiboan eragin nahi badugu, ikasgelan hizkuntza erabiltzeko aukera gehiago eskaini behar ditugu.

Laburbilduz, hizkuntzaren erabilera egokia bermatu behar da eskolan. Garrantzitsua da ikasleek arrakasta akademiko eta pertsonalerako hizkuntza-trebetasun eraginkorrak eta egokiak garatzea. Irakasleak funtsezkoak gara prozesu horretan. Izan ere, irakasleon lana eta ardura da jakintza-arlo bakoitzari dagokion hizkuntza esplizituki irakastea, bai eta ikasteko testuinguru aproposak sortzea ere, non ikasleak hizkuntza erabiltzen eroso sentitzen diren.

Hezkuntza bada mundua eraldatzeko lanabesik eraginkorrena, hizkuntzaren kalitatea izango da hau lortzeko giltza.