Egun seinalatuak

Bego Montorio

Etxe askotan, sarritan sukaldean, markaz betetako egutegi bat egon ohi da. Gehienok agenda zereginetarako erabiltzen dugula esango nuke, han jartzen baitugu noiz dugun ordua medikuarekin, noiz pasatuko diguten autoaren aseguruko faktura, noiz hasiko den halako ikastaroa… Baita egutegiak berez markaturik ez dakartzan egun seinalatuak, etxean etxekoak, azpimarratzeko ere: Keparen eguna, Aneren eguna, gurasoen ezkontzaren eguna…

Gertukoekin baino ospatzen ez ditugun egun horiez gain, badira mundu osoan-edo zerbaiten alde edo kontra jarduteko izendatzen diren beste egun bereizi horiek: langileen eguna, emakumeen eguna, uraren eguna, torturaren aurkako eguna… Horietako batzuk inprentatik datoz ondo nabarmenduta egutegietan, beste batzuk ez, baina, oro har, ez dugu izendatzeko arazorik izaten, izena eta izana estu-estu lotuta egoten baitira.

Badira, alabaina, ez guztiz pribatuak ez hain nazioartekoak ez diren beste egun seinalatu batzuk, zerbaiten errebindikazio egunak, eta horiek, ez dakit zergatik, buruhauste galantak sortzen dizkigute euskaraz izendatzeko.

Bitxia da kontua, eta ez dakit loturarik duen nik egin dudan bereizketa horrekin; hori bai, aipatuko ditudan guztiak euskararen lurraldean sortuak dira, gure inguruko elkarte edo erakundeek asmatuak. Hasieratik euskaraz pentsatuta? Hori ez dakit.

Niri gogora datorkidan lehendabizikoa Aberri eguna da, eta baliteke horixe izatea ondorengo izen (nire ustez) xelebreak sorrarazi dituena. Edo, agian, lehenago erabilitako bide bati helduko zion horrek ere –Domu Santu eguna, Pazko egunak,…–; ez dakit. Dakidana da urrun joan direla batzuk bide horretan aurrera; urrunegi, aukeran.

Natorren berriro Aberri egunera; denok dakigun moduan, ez da aberri guztien eguna, euskal aberriarena baizik (euskal horrek denontzat gauza bera esan nahi duen ala ez, ez naiz horretan sartuko). Euskal Aberriaren Eguna, beraz, Aberri Eguna bilakatu zen. Aspaldi. Guk denok izen horrekin ezagutu dugu, eta halaxe finkaturik geratu da; izendapenaren egokitasunaz eztabaidatzea alferrekoa da dagoeneko.

Bada, eredu horri jarraituz, nonbait, esparru txikiagoko beste Egun batzuk sortuz joan dira, konta ezin ahala sortu ere, eta izen elkarketa bitxi horren bidea ni txunditurik naukan mailaraino eraman dute.

Hona adibide batzuk, orain gutxikoak denak ere.

 

Ba omen da Nazio Batuen Erakundeak sustatutako Zuhaitzaren Egun nazioartekoa, abuztuaren 29an, baina, Bizkaiko herri batean Zuhaitz Eguna ospatu zuten martxoan. Euskal zuhaitzen eguna? Ez dakit bada.

Saharaui Eguna. Lehengo batean ikusi nuen kartela, etxe ondoan (argazkia ere atera nion, baina segapotoan trabaturik gelditu zait). Saharakoekin lanean diharduen elkarte batek antolatu du.

Ulertu, ulertu… bada, bai; pentsatzekoa da Sahararekin elkartasuna azaltzeko eguna izan nahi duela. Ulertu, ulertu… ulertzen ez dudana da nola ez zaion taldeko inori deigarria (zerbait esatearren) egin izen hori.

Aberria, zuhaitzak, sahararrak… nolabaiteko generikotasun bat adierazten duten hitzetatik partikularrera salto eginez, elkarte edo erakunde baten egunekin egiten dugu topo. Eta, elkarteak nolako izena, halakoa ateratzen da eguna.

Artekale ez da kale bat, kale arteen elkartea baizik: kaleko antzerkia, kaleko zirkua….

Gugaz elkarteak egun bateko ekitaldia antolatzen du, beste herrialde batzuetan, munduan, sustatzen dituen proiektuetarako laguntza jasotzeko. Gugaz + munduan + eguna = Gugaz Munduan Eguna.

Beste elkarte batzuek ere deklinatutako hitz batez izendatzen dute beren burua, hala nola Herrira, eta hala, hau sortzen da:

Lizarrako Herrira Eguna. Bai, egia da, kartelean Herrira elkartearen logoa agertzen da, argi dago elkarte horrek baduela zerikusia eta inork ez duela “Lizarrako herrira eguna” irakurriko. Ados. Baina…

Horra beste bat, segidan irakurriz gero zoragarria dena; egin ezazue aproba: Lagatzu-eguna-euskal-jaia.

Eta amaitzeko, sintetikotasuna eta elebitasuna uztartzen dituen adibide kalifikatzen-ez-dakidan bat:

Hots, Instituto de la Máquina Herramienta Eguna.

Begira-begira geratu natzaio. Behin eta berriro irakurri dut, ahots gora: Instituto de la Máquina Herramienta Eguna. Buf! Gehiegi zait hori, tumatxa.

Gaurkoa, niretzat, 31 eskutik eguna!