Etiketa: informatika

Posted on

Euskara eremu digitalean

Asier Larrinaga Larrazabal

Aurtengo Euskararen Egunean, aro digitalean bizi garela gogorarazi nahi izan dugu EITB barruan aurrera eraman dugun ekimenean. Gure egungo bizimoduan, nahitaezkoak zaizkigu baliabide digitalak, eta euskaldunok baliabide horiek euskaraz behar ditugu. Albiste ona da baliabide horiek baditugula: mugikorretako eta ordenagailuetako sistema-eragileak, era guztietako hiztegi eta terminologi banku elektronikoak, zuzentzaile ortografikoak, itzultzaile neuronalak, adimen artifizialak, jokoak… Ezagutu eta ezagutarazi itzazu.

Mezu hori bera Instagramen zabaldu dute EITBko Euskara Zerbitzuko Maria Gamboa eta Leire Yue Ortubay lankideek.

Posted on

Makinaren eta gizakiaren arteko elkarrekintza

Elizabete Manterola Agirrezabalaga

Unibertsitateko eskoletan, kongresuetan zein jardunaldi akademikoetan; lagunartean, sektoreko lankideen artean zein kazetariekin; non ez dugu hizketagai izan teknologiaren garapen azkarra azkenaldian? Zaila da iritzi argirik izatea, ez baita erraza neurtzen norainoko gaitasunak dituzten esku-eskura ditugun trepeta horiek eta zenbaterainoko eragina izango duten gure egunerokoan. Kontua ez da orain arteko lan-dinamika baztertu eta makinen mende jartzea, makinak gure mesederako erabiltzea baizik.

Gizakiak berezkoa du egokitzeko gaitasuna, eta guri geuri iraultza teknologiko honen erdian, eta gure lanaren helburuak bazterrean utzi gabe, egoera berrietara egokitzea dagokigu. Eta ahal dela, ongi neurtu, ebaluatu eta hausnartutako erabakiak hartzea. Gakoa ez baita teknologia berrienen bitartez gizakiaren lana bere horretan ordezkatzea, baizik eta teknologia gizakiaren helburuetara ahalik eta modurik eraginkorrenean baliatzea. Hori horrela izanik, inportantea da gizakiaren eta makinaren arteko interakzioan jartzea arreta: zer nolako harremana sortzen da bien artean? Zer modutara balia dezakegu teknologia zereginik nekosoenak egin ditzan? Zertan behar da bai ala bai gizakiaren eskua eta, batez ere, adimena?

Galdera horiek buruan ekin genion ikerketa-proiektu bati duela zenbait hilabete. KSIgunek babestutako sei hilabeteko proiektu baten esparruan, Konexioak deialdiaren barruan, Elhuyarreko lantalde bat eta EHUko ikertzaile batzuk elkarlanean[1] aritu gara ikus-entzunezko sektoreari lotutako ikerlan batean, gaztelaniatik euskararako azpidazketa jomugan hartuta. Ezinbestekoa izan da sektoreko hainbat itzultzaileren parte-hartzea esperimentua gauzatzeko. Alderatu nahi izan ditugu eskuzko jardunbideak eta modu automatiko zein erdiautomatikoan eginikoak, itzultzaile edota transkripzio automatikorako tresnak baliatuta. Hain zuzen ere, Elhuyarrek garatutako Aditu eta barruan integratuta dagoen Elia baliatu ditugu. Bost multzotan banatu ditugu jardunbideak: 1) eskuzko modua, gizakiak ohikoak dituen azpidazketarako ohiko tresnak baliatuta sortzea azpidazketa; 2) transkripzio automatikoa baliatuta, gizakiak hori berrikusi, itzuli eta azpidatziak sortzea; 3) transkripzio automatikoa baliatuta gizakiak hura berrikustea eta hori gero itzulpen automatiko bitartez itzuli eta berrikustea; 4) transkripzio automatikoa sortu, emaitza itzultzaile automatikoak itzuli eta gizakiak berrikustea; 5) modu erabat automatikoa, transkripzio automatikoa eta itzulpen automatikoa baliatuta.

Ezin hemen emaitza kuantitatiboak banan-banan aletzen hasi, baina azpimarratzeko moduko bi datu eman nahi nituzke. Batetik, modu erabat automatikoa baztertzeko jardunbidea da gaur-gaurkoz gaztelaniatik euskararako azpidazketan. Gainerako lau jardunbideekin alderatuta, emaitza oso kaxkarrak eman ditu. Bestetik, jardunbide erdiautomatikoek emaitza positiboak eskaini dituzte, eta erabat eskuzkoak diren jardunbideekin alderatuta emaitza ez da hain txarra. Makinaren eta gizakiaren arteko elkarrekintzak ibilbide oparoa izan dezakeela pentsa liteke, hortaz. Jakina, gure proiektua oso mugatua izan da, bai iraupenez, bai aztertutako laginari eta itzultzaile kopuruari dagokionez, eta lortutako emaitza horietan sakondu beharra dago oraindik ere.

Emaitza kuantitatiboak, baina, ez dira kontuan izateko emaitza bakarrak. Itzultzaileen lan-jardunaren berri izatea ere ezinbestekoa da lan-dinamiken garapena eta jasangarritasuna ezagutu nahi izatera. Hori horrela izanik, hainbat galdera erantzuteko eskatu genien esperimentuan parte hartu zuten itzultzaileei. Jakin nahi izan genuen zenbateko denbora behar izan zuten zeregina gauzatzeko, zenbateko laguntza eskaini zien transkribapen automatikoak eta zenbaterainokoa itzultzaile automatikoak, zer oztopo sortu zizkien, zer tarifa aplikatuko lieketen halako itzulpen prozesuei, onartuko ote luketen halako enkargurik aurrerantzean.

Lortutako erantzunen bitartez, jakin dugu itzultzaileek nahiago dutela itzulpen automatikorik gabe lan egin halako enkarguetan, edo behintzat, ez itzulpen automatikoaren emaitza modu sistematikoan erabili. Alabaina, transkribapen automatikoari buruzko hautematea hobea da. Horretaz gain, azterketa kualitatiboan ikusi dugu, baita ere, itzultzaileak ez direla maiz posteditatzera mugatu, eta hutsetik sortu dituzte azpidatziak. Horrek erakusten du kalitatearen aldeko apustua.

Bestalde, eta langintzaren ikuspegitik, kontuan izateko azken kontu bat ere ekarri nahi dut hona: modu erdiautomatikoan lan egiteak nekea sortzen duela diote esperimentuan parte hartutako itzultzaile batzuek. Kontuan izateko iritzia, inondik ere, lanbidearen jasangarritasuna profesionalen ongizateari lotuta dagoen heinean.

Aztertu, neurtu eta ebaluatzen jarraitu beharra daukagu ikusteko itzultzaileak prest ote dauden prozesu erdiautomatizatuetan jarduteko, horien eraginkortasuna denboretan eta dirutan ez ezik prozesuetan duten eraginean ere azpimarra jarrita.

[1] Elhuyarreko lantaldean Klara Ceberio, Lide Azkue eta Eli Pociello aritu dira. EHUko TRALIMA/ITZULIK ikerketa taldean, berriz, Ana Tamayo, Naroa Zubillaga, Zuriñe Sanz eta Elizabete Manterola. Lankideei eskertu nahi diet idatzi hau osatu eta orrazteko eman didaten laguntza.

Posted on

Hizkuntza-teknologiak eta sedentarismo kognitiboa

Igone Zabala Unzalu

Adimen artifizialaren garapenak gizakion bizimoduari ekarriko dizkion onura eta arriskuei buruzko eztabaidan, bada gogoeta-ildo bat biziki interesgarria iruditzen zaidana, alegia, teknologien garapenak gure bizimodua erraztearekin batera dakarkigun gaitasun-galerarena. Ildo horretatik, Sigmanek eta Bilinkisek[1] diote egun teknologia berrien ondorioz funtsezko zenbait gaitasun galtzeko arriskua dugula gizakiok. Kontzentratzeko gaitasuna, irakurmena, hizkuntzaren erabilera egokia eta pentsamendu logiko-matematikoa kognizioaren oinarrizko zutabetzat hartzen dituzte, eta sedentarismo kognitibo deritzote kalkulu errazak egiteko, arreta mantentzeko edota problema zail bat ebatzi nahian denbora-tarte batez ahalegina egiteko gaitasuna galtzeari. Egun, teknologia berriek ataza ugari azkar eta ahalegin handirik gabe egiten laguntzen digute, baina ahalegin intelektuala eta adimena kitzikatzen duten jarduerak murrizteko arriskua ere badakarte. Hizkuntzaren erabilera egokia lantzeko garrantzitsua da ahalegin intelektual nabarmena eskatzen digun gogoeta metalinguistikoa.

Garbi dago euskara bezalako hizkuntza gutxituak teknologien garapenaren lasterketan atzean geratuz gero erabat handituko dela desagertzeko arriskua. Tresna digitalak solaskide ditugu gero eta gehiago, solaskide onak, gainera. Telefonoaren, tabletaren edota ordenagailuaren aplikazio gehienekin euskaraz aritu gaitezke egun. Lorpen izugarria da, dudarik gabe, baina zenbat euskaldunek egiten dute ahalegina lehenetsitako hizkuntza modura euskara jartzeko? Gure artean erabiltzen ditugun webgune, plataforma eta aplikazio gehienek gaztelania edo ingelesa eskaintzen digute lehenetsitako hizkuntza modura. Hartara, hizkuntza aldatzeko ahalegina egin behar dugu euskaraz aritu nahi dugun erabiltzaileok, baina nire ikasleen artean, adibidez, oso gutxi dira beren gailu eta aplikazioetan hizkuntza nola aldatu dakitenak, eta are gutxiago euskara lehenesteko ahalegina egiten dutenak. Lehenetsitako hizkuntza modura euskara agertuko balitzaigu beti, ziur naiz euskaldun gehienok ez genukeela hizkuntza aldatuko, eta euskara ulertzeko gauza ez direnek, aldiz, berehala bilatuko luketela interfazea edo aplikazioa ulertzen duten hizkuntza batean jartzeko modua.

Aspaldiko lankide batek ikasleei testuak eskuz idazteko eskatzen zien, ortografia-zuzentzailearen laguntzarik gabe testu zuzenak idazteko gaitasuna gara zezaten. Adituek diote eskuz idazteak eragina duela garapen kognitiboan eta motrizitatean, baita irakurmenaren jabekuntzan ere, baina, egun, adin batetik aurrera gehienetan ez du zentzurik testuak eskuz idazteak. Guk ikasleei zuzentzaile automatikoa beti aktibatuta izateko esaten diegu lehen egunetik, eta horren laguntza aprobetxatzeko, betiere proposamenekin kritiko izanda eta zuzentzailearen mugak ezagututa. Zuzentzaileak laguntzen digu zenbait akatsez ohartzen, baina, aldi berean, kritiko izan behar dugu egiten dizkigun proposamenekin, zenbaitetan gure testuingururako desegokiak baitira. Hortaz, zuzentzaile automatikoak gogoeta metalinguistikoa eskatzen diguten hizkuntza lantzeko laguntzaile onak direla esan daiteke. Hala eta guztiz ere, askotan ikusten ditugu ikasleak ordenagailu-gelan testu osoa gorriz azpimarratuta ari direla idazten, edota zuzentzailea aktibatu gabe idatzitako txostena bidaltzen digutela. Klik pare bat egiteko nagia eragiten dien sedentarismoa ote? Jadanik 30 urte bete dituen gure Xuxen maiteari buruz esan daitekeena da txiki-txikia dela oraindik, eta, webgunean besterik esaten bada ere, ez duela zuzentzen ez gramatika ez eta puntuazioa ere. Suposatzen dut interes edo finantzabide falta dagoela garapen ezaren atzean, baina uste dut erabat garatutako Xuxen laguntza paregabea izan zitekeela euskaldunen hizkuntza-ezagutza handitzeko.

Bitartean, sare neuronalek, hizkuntza-ereduek eta txatbotek aurrea hartu diote Xuxeni. Itzultzaile neuronalek laguntza paregabea ematen digute testu elebidunak sortzeko euskaldunok maiz izaten dugun lan nekezerako. Idatzi behar dugun gutun edo txosten hori euskaraz sor dezakegu lasai, eta beste hizkuntzetako bertsiorako itzultzaile neuronalen laguntza baliatu. Badakigu itzulpena ontzat emateko sakonki berrikusi behar dugula, baina orri zuriari aurre egitea baino askoz ere erosoago egiten zaigu. Gure ikasleek, aldiz, denetariko erabilera desegokiak egiten dituzte. Batzuek lanen bat egiteko ingelesez irakurri behar dituzten artikuluak itzultzaile neuronaletik pasa, eta ematen dien itzulpena erabiltzen dute zuzenean lana egiteko, ulertzeko ahalegin handirik egin gabe, askotan erabat kazkarra den itzulpena erabiliz. Beste batzuek itzultzaile neuronalera jotzen dute hitz baten ordaina bilatzeko, hiztegietara jo beharrean, euskarazko testu bat idazten edo berrikusten ari diren bitartean. Edota, testua idatzi ahala, euskaraz pentsatzeko zaila egiten zaien esaldiren bat erdaraz pentsatu eta itzultzailetik pasatzen dute euskaratzeko. Ez bakarrik ikasleek, irakasleek eta administrazio-langileek ere gero eta gehiago jotzen dute itzultzaile neuronalera euskaraz eman behar duten dokumentua, irakasmateriala edo artikulua euskaratzeko. Jakina, horrelako erabiltzaileek gehienetan beren kabuz idatziko luketena baino testu zuzenagoa lortzen dute itzultzaileari esker, baina askotan ez dute gaitasunik itzultzailearen emaitza berrikusteko, eta ontzat ematen dituzte ikuspuntu semantiko-pragmatiko eta diskurtsibotik erabat okerrak diren testuak. Irakurmena, pentsamendu kritikoa eta hizkuntza-erabilera egokirako gaitasunak erabiltzeari eta garatzeari uzten diote horiek guztiek, eta horrela nekez egingo dute aurrera euskararen ezagutzan.

Txatbotak lan akademikoak edo azterketak egiteko erabiltzea sedentarismo kognitiborako urrats kualitatiboa da, ezer irakurri, ulertu, pentsatu eta ekoitzi gabe testu koherente, zuzena eta egokia lortzeko aukera ematen baitute. Nolanahi ere, hizkuntza-ereduetan oinarritutako teknologiek, egokiro erabiliz gero, hizkuntza-gaitasuna garatzen ere lagundu dezakete. Testuak laburtzen, sinplifikatzen edota testu-generoa eta erregistroa aldatzen ere laguntzen digute, betiere instrukzio egokiak ematen badizkiegu.

Ariketa txiki bat egin dut Xuxenek eta ChatGPTk testuak zuzentzeko duten gaitasuna alderatzeko. Hasteko, testu labur hau kargatu dut onlineko Xuxenen:

Zenbait emakumeek ez diete bularrarik ematen haurrari, nahi ez dutelako edo bestelako arrazoien bat eraginda. Esne-artifiziala ez da amarena bezain osatua, baina elikagai egokia da, beraz, lasai egon daitezke.

Bi akats identifikatu ditu Xuxenek: bularrarik -> bularrik ortografia-akatsa dela dio, eta esne-artifiziala hiztegian ez daukala. Ez du zuzendu ez gramatika, ez puntuazioa, ez ortotipografia ere, eta zuzendu dituen bi akatsen diagnosia ere ez du ondo egin.

Ondoren, doako ChatGPTren bertsio batean kargatu dut testua, eta eskatu diot zuzentzeko eta zuzendutakoak zerrendatzeko. Hona hemen haren erantzuna:

Erabat zuzendu du testua, azalpenak nahiko traketsak badira ere. Gogoeta metalinguistikoa sustatzeko ariketa egokia izan daiteke ikasleei eskatzea horrelako zuzenketetatik abiatuta diagnosiak eta azalpenak findu ditzaten, edota posible diren beste aukera zuzen batzuk proposa ditzaten. Espero izatekoa da laster horrelako zuzentzaileak integratuta edukiko ditugula gure gailuetan.

Hiztegiak eta corpusak, aldiz, gero eta gutxiago baliatuko dituzte erabiltzaile arruntek, emaitzak interpretatzeko askoz ere ahalegin kognitibo handiagoa egin behar baita. Hortaz, itzultzaileek, zuzentzaileek eta hizkuntzalariek baino ez ditugu erabiliko gure jakin-mina asetzeko edota ikerketak egiteko. Gainerakoan, erabiltzaile arruntei ahaleginik txikiena eskatzen dieten aplikazio interaktiboak garatzeko erabiliko dituzte corpus eta hiztegietako datuak hizkuntza-teknologietako adituek. Testu akademikoak egokiro sortzeko, ordea, kalitatezko testu akademikoekin entrenatu behar dira hizkuntza-ereduak, eta testu horiek alorrez alorreko ezagutza semantiko-pragmatikoa duten adituek baino ezin dituzte sortu. Hortaz, gurpil zoroan behin betiko ez katramilatzeko, nahitaezkoa da adituak sedentarismo kognitiboan harrapatuta ez geratzea, eta gero eta kalitate handiagoko testu akademikoak idaztea.

[1] Mariano Sigman eta Santiago Bilinkis (2023) Artificial. La nueva inteligencia y el contorno de lo humano. Bartzelona: Debate.

Posted on

Itzultzaile automatiko neuronalak eta itzulpen-memoriak

Maite Imaz Leunda

Orain dela 24 urte idatzi nuen lehenengo artikulua itzulpen-memoriak kudeatzeko programei buruz. Garai hartan euskararako itzultzaile automatikorik ez zegoen eta nik ez nuen uste euskaraz lana txukun egingo zuen itzultzaile automatikorik ezagutzera iritsiko nintzenik. Itzulpen-memoriak kudeatzeko programek liluratu egin ninduten ematen zituzten erraztasun guztiengatik.

Programa ordenagailuan instalatu zidatenean, 1997an, goitik behera irakurri nituen jarraibideak lanean hasi aurretik. Segurtasun handia eman zidan horrek, beti gustatu izan baitzait erabiltzen ari naizen programa edo aplikazioa kontrolpean izatea. Gaizki sentitzen naiz zertan ari naizen garbi eduki gabe itsumustuan nabilenean.

Itzulpen-memoriak kudeatzeko programek itzulitako testuak esaldika edo segmentuka parekatuta gordetzeko aukera ematen zutenez, bi hizkuntzatan dauden segmentu-pareen biltegia sor zitekeen nahiko erraz. Itzulpen-memoriaren aplikazioak bilaketak egiteko modua asko arindu zuen eta guztiz erabilgarria bihurtu zen itzultzaileon eguneroko lanerako. Berdin-berdinak ziren esaldiez gain, antzekoak bilatzeko aukera ere ematen zuen. Horrekin batera, terminologiako datu-basean begiratzen zuen itzuli beharreko esaldi horretako hitzak edo terminoak azaltzen diren. Bilaketa bikoitz horren emaitzak pantailan azaltzen zizkigun, nahiko azkar, eta komeni zitzaigun lekuan erraz kopiatzeko moduan. Dokumentu osoak aztertzeko aukera ere ematen zuen, dokumentua ireki beharrik gabe memorian zenbat zegoen itzulita ikusteko.

Antzeko dekretuak eta ebazpenak, urtero errepikatzen diren deialdiak behin eta berriz itzultzen aritu beharra, behin eta berriz lan bera egin beharra ekidin zuten itzulpen-memoriek. Testu itzuli berri baten bertsio berri bat azken orduko aldaketekin baina aldaketak non zeuden markatu gabe etortzen zenean ere testu osoa alderatu beharra ekidin zuten itzulpen-memoriek. Aurretik gauzak nolakoak ziren gogoan izateko adina dugunok ondo dakigunez, mugarria izan zen itzulpen-memoriak kudeatzeko programak itzultzaileen ordenagailuetan instalatu eta lan-jardunean txertatzea.

Hitzak, hitz multzoak edo terminoak kontsultatzeko aukera iruditzen zitzaidan guztietan erabilgarriena, hasieran biltegiratutako esaldi pareak gehiegi ez zirenean, batez ere. Itzulpen-memorian itzuli beharreko esaldi batentzat ordainik ez egon arren, esaldi horretan azaltzen zen hitz bat, edo hitz multzo bat, itzulita egon behar zuen susmoa izanez gero, kontsulta egin zitekeen, eta itzulpen-memoriak hitz edo hitz multzo hori jasota zeukaten esaldi pareen zerrenda ematen zigun; hori hiztegian begiratzea baino lagungarriagoa izan zitekeen batzuetan egokiena zen hitza aukeratzeko orduan, hitza edo terminoa testuinguruan kontsultatzeko aukera ematen baitzuen.

Gerora, itzulpenen datu-base dokumentala ipini ziguten. Nahiz eta datu-base dokumentalean kontsultatzeak denbora gehiago eskatu, emaitzen testuingurua hobeto ikusteko parada eskaintzen du, esaldiaz haratago dokumentu osoa ikus daiteke eta.

Hori dena egiten zuten eta egiten dute orain ere. Itzulpen-memoriak ez dira desagertu itzultzaileen ordenagailuetatik. Itzulpen-memoriak eguneroko lanaren bitartez elikatzen dira, testuak itzuli ahala memorian gordetzen dira eta, horrekin batera, lehendik zegoena zuzentzeko aukera ematen du. Gaztelaniazko esaldiaren euskarazko ordaina esaldi bat baino gehiagotan ematen denean ere arazorik gabe gordetzen du.

Lerrokatzaile automatikoaren bitartez ere elikatu daiteke itzulpen-memoria, jatorrizko testua eta itzulpena hartu eta nahiko modu automatikoan esaldiz esaldi parekatuz.

Itzultzaileak badu memoriak kudeatzeko aukera ere; zerbait gaizki badago, hitzen baten ortografia aldatzen bada edo terminologia eguneratzen bada, itzulpen-memoria osoa aldatzeko aukera ematen du; ordezkapen globalak nahiz banan banakoak egin daitezke. Itzulpen-memoria osoa ikusteko eta memoria batetik bestera transferitzeko aukera ere ematen du.

Gustuko nuen itzultzaile soil izanda programa osoa kontrolpean nuela sentitzeak; horrek ere segurtasuna ematen zidan. Programak itzultzaile guztioi ipini eta itzulpen-memoriak ugarituz joan ziren neurrian eskertu genuen informatikarien laguntza, jakina, baina teorian itzulpen-memoriena itzultzaileak bere kabuz bere ordenagailuan kudea dezakeen programa da.

Itzultzaile automatiko neuronalarekin ez da gauza bera gertatzen. Neuronala ez da nire ordenagailuan erabateko kontrolpean daukadan zerbait. Itzultzaile neuronala ez da erabili ahala elikatzen eta ezin ditugu zuzenketa puntualak momentuan egin.

Itzultzaile neuronalak urtean behin edo bitan elikatzen eta eguneratzen dituzte, corpus elebidunak erabilita, eta ordenagailu sendoekin egiten da hori. Corpusak bolumen nahikotxo izan behar du, prozesuak bere denbora behar izaten du eta bukatu ondoren probak egin behar dira kalitatea hobetu dela egiaztatzeko, hala ez bada, emaitza hobeak eman beharrean okerragoak ematen baditu, atzera egin eta lehengoratu egin beharko da eta. Komenigarria da, beraz, itzultzaile automatiko neuronalarekin egindako eta posteditatutako itzulpenak itzulpen-memorietan jasotzea, itzultzaileen kasuan ohikoena den moduan, eta itzulpen-memorietako corpus elebidun horiek erabiltzea (zenbat eta corpus handiagoa, hobe) itzultzaile automatiko neuronala elikatzeko eta eguneratzeko.

Itzultzaile neuronalak ez du aukerarik ematen hiztegi terminologiko jakin batzuk aukeratzeko itzulpen-prozesuari ekin aurretik. Kontu handiz begiratu behar da terminologia posteditatzerakoan. Hitzak edo terminoak kontsultatzeko ere ez dute itzulpen-memoriek bezain ondo lan egiten; itzultzaile neuronala ez da egokia hitz solteak eta terminoak kontsultatzeko, sinonimoak ez ditu bereizten askotan (preciso y exacto zehatza eta zehatza itzultzen dute) eta, arestian esan bezala, terminoak ere ez ditu egoki ematen beti. Hitzak eta terminoak kontsultatzeko hiztegiak eta datu-base terminologikoak daude, eta baita glosarioak, datu-base dokumentalak eta itzulpen-memoriak ere.

Itzuli itzultzaile neuronalak Elhuyar hiztegira bideratzen du zuzenean hitz solte bat kontsultatzen denean. Itzultzeko pantailan bertan Elhuyar hiztegia eta Euskalterm terminologia-banku publikoa integratuta dauzka, horietan kontsultak arin egin ahal izateko. Elia itzultzaile neuronalak hitz batzuentzat aukera bat baino gehiago proposatzen ditu, eta kurtsorea hitzaren gainean ipinita probabilitateetan oinarrituta egin duen bilaketan topatu dituen beste aukera batzuk ere ikus daitezke.

Itzultzaile automatiko neuronala ondo integra daiteke itzultzaile profesionalen lan-prozesuan. Ez ditu ordezten itzulpen-memorietan urteetan bildutako esaldi pareek eman ditzaketen emaitzak, ez hiztegiek eta glosarioek eman dezaketena ere. Ondo legoke probabilitateetan oinarrituta egindako bilaketa bakoitzak (segmentu bakoitzak) zenbateko fidagarritasuna duen adierazten duen portzentajea erakutsiko balu itzultzaile neuronalak, itzulpen-memoriak kudeatzeko programek antzekotasun-portzentajeak erakusten dituzten bezala, zuzenketarako edo postediziorako pista gehiago edukitzeko.

Nolanahi ere, emaitza onak izateko ezinbestekoa da, derrigorrezko betebeharra, kalitatezko elikagaia ematea, bai itzulpen-memoriak kudeatzen dituzten programei, bai itzultzaile automatiko neuronalei.

Posted on

Nor da Nor datu-basea, 10 urteko ibilbidea

Maite Lopetegi, Bego Montorio, Arantzazu Royo eta Mila Garmendia

Maite Lopetegi: Aizue, neskak, heldu beharko diogu artikuluaren kontuari, gogoratzen? Nor da Nor datu-baseak 10 urte bete dituela eta…

Bego Montorio: Bai, hamar urte jada! Gardelen tangoak dio hogei urte ez direla ezer, baina, niri, azken hamar hauetako gauza mordoa datozkit burura. Oraintxe, egia esan, ez dakit nondik hasi.

Arantzazu Royo: Has gaitezen, bada, hasieratik. Lauso samar ditut orduko zenbait gauza, baina gogoan dut euskal itzulpenen liburutegi fisiko bat sortzeko aukera aztertu zuela EIZIEk. Laster baztertu zen ideia, elkartea guztiz gainditzen zuen proiektua zelako –Liburutegi Nazional baten zeregina, agian–, baina kezka hor zegoen. Eta 2008an, EIZIEn egindako gogoeta-prozesuaren barruan ere, Euskal Itzulpenen Baliabide Gune bat sortu beharra planteatu zen. Argi dago aspalditik zetorrela euskal itzulpenaren ondarea jendarteratzeko kezka.

B.M.: Hala da, bai, eta elkartea hasia zen, nolabait, ondare hori katalogatzen. Geroxeago, 2009an, “Euskal itzulpenen inbentarioa eta azterketa (1976-2008)” ondu zuen Manu Lopez Gasenik, eta, lan hori oinarri hartuta eta Armiarma taldearekin elkarlanean, helduen literatura euskaratua biltzen zuen “Literatur Itzulpenen Katalogoa” sareratu zuen EIZIEk urte horren amaieran.

Mila Garmendia: Horietatik guztietatik edan zuen NdNk, baina ikuspegi zabalago bat eman nahi izan genion: itzulpenei bezainbesteko garrantzia eman itzultzaileei, itzulpen izan zitekeen oro jaso… Gure lanbidea lehen planora ekartzea izan dugu beti helburu, itzultzaileak eta beren lana ikusaraztea; izan ere, maiz, ez dira agertu ere egiten ohiko katalogoetan.

M.L.: Hutsune hori betetze aldera, itzulpena eta itzultzaileak zutabe izango zituen datu-base bat behar genuen, sistematikoa eta fidagarria, etengabe eguneratua… Bagenekien ez zela erraza izango, baina gerora ohartu gara zer baratzetan ari ginen!

B.M.: A zelako baratzea, bai. Alor txiki bat zen hasieran, eta faltan sumatzen genituen beste mota batzuetako landareak gehitzen joan gara: literatura mota guztiak, euskaratik eta euskarara, liburuak, blogak, audioak eta, orain, baita azken urteotako testu ez-literarioak ere.

A.R.: Eta obrekin batera, kritikak, testua on-line… Itzultzaileei dagokienez, berriz, biografia laburrak, haiekin harremanetan jartzeko eta CVa kudeatzeko modua (EIZIEkideentzat)… Ia konturatu gabe, izugarri handitu zaigu, eta hala ere, alor berriak lantzeko gogoz segitzen dugu: ikus-entzunezko itzulpenak, itzulpengintzari buruzko lan teorikoak…

M.G.: Gainera, datu-basea garatu bitartean, metodologia eta lan egiteko modu bat ere sortuz joan gara: talde-lanean, elkarri entzunez eta elkarrengandik ikasiz, erabaki guztiak ondo hausnartuta eta adostuta hartuz, ikuspegi ez beti berdinak uztartuz. Bertatik bertara ikasi dugu lan eraginkorra egiteko ez dela zertan konpetitiboa izan, askoz hobeto lan egiten dela elkarrekin lehiakorrak izan gabe.

B.M.: Hori bai izan dela ezusteko ederra. Maila askotan izan zaigu aberasgarria prozesua, etengabeko ikasbide bat, kitzikagarria oso, eta horregatik jarraitzen dugu buru-belarri. Aspalditxotik, laurok osatzen dugu “Nor da Nor taldea”, datu-basearen eguneroko lanaz eta gidaritzaz arduratzen dena, baina pertsona eta talde askok lagundu dute, eskuzabaltasunez, modu batean edo bestean, egungo NdN honetara heltzen.

A.R.: Elkarlana bilatu dugu beti, ez baitu zentzurik han-hemenka lan berak errepikatzen ibiltzeak, are gutxiago baliabide urriak dituen komunitate bat izanik. Armiarmarekin, esaterako, hasieratik konpartitu ditugu biontzat baliagarriak diren datuak, eta bakoitzak bere ikuspegitik garatu ditu.

M.L.: Hori dena oso ondo dago, neskak, baina erabilerez ere hitz egin beharko dugu, horixe interesatuko baitzaie gehien irakurleei: Lan handia egin duzue, oso ondo, baina, guretzat zertan da baliagarria?

B.M.: Erabiltzaileei eurei galdetzea onena, ezta? Mila, zu ibili zara urteurrenaren aitzakiarekin han eta hemen galdezka, jendeak datu-basea zertarako erabiltzen duen jakin nahian, eta badirudi helburu batzuk behintzat lortu ditugula.

M.G.: Itzultzaileak bilatzeko erabiltzen dute askok: halako hizkuntza-konbinazioan nor aritzen den jakiteko, nork zer itzulpen argitaratu dituen ikusteko, zer generotakoak… Baita itzultzaile lagun eta ezagunei arrastoa jarraitzeko ere, Isabel Etxeberriak esan digunez. Ilusio handia egiten du kontu ez hain formaletarako ere balio duela ikusteak.

M.L.: Castillo Suarezek, esaterako, beste hizkuntzetara itzulitako euskal poesia zer argitaletxek kaleratu duten ikusteko erabili izan du, zer ate jo jakiteko. Izan ere, bilaketa-irizpide ugari konbinatu daitezke, eta norberaren beharretara mugatu emaitzak.

A.R.: Ikerketarako ere baliagarria dela esaten digute: tesietarako, gradu edo master amaierako lanetarako… Nor da Nor-en topatzen baitute, bateraturik, behar duten oinarrizko informazioa. Hori ere hasieratik izan du helburu NdNk, euskal itzulpenaren historia osatzeko oinarria eta bidea jartzea.

M.L.: Bai, Karlos de Olmok –datu-basearen sortze-prozesuan eta hastapenetan guztiz inplikaturik egon zen– oso argi zuen alde entziklopediko hori ere landu behar zuela NdNk, eta dena sarean egon behar zuela, guztion esku. Faseka goaz osatzen, baina abiapuntuko ideiak eta helburuak beti gidari, amestu dugun horretara apurka-apurka hurbilduz.

B.M.: Itzulpen- eta hizkuntza-estrategiak eta plangintzak zehazteko ere datu interesgarriak eskaintzen ditu NdNk; adibidez, administrazio-itzulpenaren garrantzia eta eragina aztertzeko ezinbestekoa da jakitea zer itzuli den, baita dibulgazio zientifikoan nahiz bestelako alorretan dauden hutsuneak antzemateko ere.

M.G.: Eta, begira nondik, irakurzaletasuna bultzatzeko ere balio omen du. Halaxe esan digute Ana Urrestarazuk eta Nagore Atelak: etxekoei literatura unibertsaleko liburuak proposatzeko, edo kanpoko lagunei euskal literatura beren hizkuntzetan oparitzeko…. Horretan, Fernando Reyk dioen bezala, lagungarria da liburuen datuekin batera haiei buruz argitaratu diren kritikak irakurri ahal izatea webgunetik atera gabe.

A.R.: Irakurzaletasunarekin jarraituz, Miriam Lukik kontatu digu irakurle taldeetako arduradunek datu-basean saltseatu ohi dutela urteko irakurketak aukeratzeko, edo gomendio bat egiten dizutenean euskaraz irakurri ahal izango duzun jakiteko. Pozgarria da ikustea gure kumetxoa jende askori zaiola baliagarria, ezta?

M.L.: Oso! Baina erronka ere badago horren atzean, datu-basea etengabe eguneraturik egotea eskatzen baitu. Hamar urteotan, aplikazioa doitzen eta lan-metodologia finkatzen joan gara, eta, horren ondorioz eta lankidetzari esker, eguneratze hori bermatu dezakegu, nahiz eta, iturri ugari erabili arren, beti eskapatuko zaigun zerbait. Esan gabe doa oso lagungarria zaigula itzultzaileen eta idazleen laguntza.

B.M.: Aplikazioaren doiketak aipatu dituzunez, gogoratu dut Gidor Bilbaok beste gauza batzuen artean dioela informazio ugari dagoela bilduta, itxura sinpleaz bada ere. Hori ere lorpen garrantzitsua iruditzen zait, eta, nori berea aitortuz, Josu Landa “gure” informatikaria aipatu behar dugu.

A.R.: Bai horixe, lankide onak inguratzen trebeak gara gu, kar-kar! Euskal literatura ez ezik euskal itzulpengintza gertutik ezagutzen duen informatikari batekin aritzea luxu bat da: errazagoa da komunikazioa, emankorragoa.

M.G.: Et, et, et! Edozeinek esango luke gurea happy-mundu bat dela… Ahaztu al zaizue nolako eztabaidak izaten ditugun bat ez gatozenean?

B.M.: Ondo eztabaida sutsuak, bai, denoi asko inporta zaigulako NdN eta denok topatu nahi dugulako irtenbiderik eraginkorrena.

M.L.: A, ez dezadan ahaztu. Euskal kulturako kazetari zenbaitek ere adierazi digute NdN baliatzen dutela eguneroko lanean. Baita euskal editore batek baino gehiagok ere, atzerriko azoketara doazenean, etab. Baina, aizue, artikulua idazteari ekin beharko diogu. Berriketan hasi eta 10 urte erraz egiten ditugu guk.

B.M.:Ederto! Zelan hasi ez dakit, baina zelan amaitu bai: eskerrik beroenak emanez 10 urte hauetan eta “haurdunaldiko” urteetan bidaide eta lankide izan ditugunei.

A.R.:Izen bakar batzuk aipatzearren, Arantza Mariskali, Juan Cruz Ruiz de Gaunari, Luis Sogorbi, Imanol Irizarri, Iñaki Alegriari, “Eibartarrak” taldekoei… Eta haiekin batera, EIZIEko zuzendaritzako taldeei, elkartean denboraldi baterako bekadun edo praktiketan ibilitakoei eta zuzenean nahiz zeharka bultzatu gaituzuen guzti-guztiei. Baina artikulua idazten hasi aurretik…

Laurak: Egin dezagun topa, eta ez behin, baizik birritan. Lehenik, gaur itzultzaileon eguna dugulako, eta gero, NdNen 10 urteak ospatzeko. Eta jarraian, lanera berriro, gure baratzean inoiz ez baita zereginik falta!

* Hemen dituzue “Zertarako erabiltzen duzu Nor da Nor?” galderari erantzunez bildu ditugun bideo laburrak.

Posted on

Genero alborapena eta itzultzaile automatikoak

Elizabete Manterola Agirrezabalaga

Adimen artifiziala gure egunerokoan barru-barruraino sartu zaigun honetan, Elhuyarren eta EHUko TRALIMA-ITZULIK ikerketa taldearen artean landu dugun proiektu baten berri emango dut idatzi honetan. Euskaratik gaztelaniarako norabidean itzultzaile automatikoek eskaintzen duten emaitza aztertu nahi izan dugu, genero alborapenik ba ote den ikusteko. Elhuyarreko Klara Ceberio, Itziar Cortés eta Eneko Sagarzazu eta EHUko TRALIMA-ITZULIK ikerketa taldeko Aitziber Elejalde, Zuriñe Sanz, Naroa Zubillaga eta ni neu aritu gara proiektu honetan lanean. Idatzi hau nik sinatzen badut ere, zazpion artean eginiko lanaren emaitza dakart.

Genero-alborapena arazo ezaguna da itzultzaile automatikoen alorrean. Tresna horiek elikatzeko erabiltzen diren adibideetatik ikasten dutenez, algoritmoek testuetan dauden alborapen eta estereotipoak ikasten eta errepikatzen dituzte. Arazo hori are nabarmenagoa da genero gramatikalik markatzen ez duten hizkuntzetatik generoa markatzen duten hizkuntzetara itzultzean, konparazio batera, euskaratik gaztelaniarako noranzkoan.

Itzulpen automatikoen emaitzetan sakondu asmoz, euskaratik gaztelaniara testuak itzultzean IAk nola jokatzen duen begiratu dugu. Genero gramatikala markatu gabea duenez euskarak, itzultzean sarritan markatu beharra egokitzen baita. Esaterako, subjekturik ez dagoenean markatuta (etorri da), posible da markatu gabe uztea (ha venido), baina markatu beharra suertatzen da gaztelaniaz halabeharrez, maskulinoan ala femeninoan, euskaraz subjektua markatuta dagoen kasuetan (ikaslea etorri da –> El/la alumno/a ha venido), nahiz eta euskarazko esaldiak subjektu horren generoa zehaztu ez.

Itzultzaile automatikoek genero alborapenik egiten ote duten eta zer neurritan aztertzeko, maila lexikoko bi elementu hautatu ditugu: adjektiboak eta lanbide-izenak. Maskulinotzat jotzen diren lanbide eta adjektiboekin zerrenda bana osatu dugu eta beste zerrenda bana femeninotzat jotzen diren lanbide eta adjektiboekin. Dabilena corpusetik adibide errealak hartu eta corpus bat osatu dugu, euskarazko esaldiekin eta Eliak emandako esaldi horien gaztelaniazko itzulpenekin.

Esaldi kopuru zabal samarra aztertu dugu, adibide interesgarri ugari lortu, eta datu esanguratsu zenbait atera. Ez naiz baina emaitzak xehe-xehe ematen hasiko hemen, hau ez baita datu kuantitatiboak emateko toki aproposena. Azterketan atera dugun ondorio nagusi bat aurkeztuko dut horren ordez.

Jakina da itzultzaile automatikoek, gaur-gaurkoz, esaldi mailako emaitzak eskaintzen dituztela. Hau da, ez dute testua bere osotasunean kontuan izaten, eta horrek koherentzia arazoak sortzen ditu. Esaterako, kirolari batek marka berria egin duela esaten bada albiste batean eta testuan aurrerago esaten bada kirolari horrek gogor entrenatu duela lorpen horretara iristeko, makinak albiste hori gaztelaniara itzultzean itzul dezake kirolaria emakumezko modura lehen agerpenean eta gizonezko modura bigarrenean. Ez baitu testua bere osotasunean prozesatzen.

Gure proiektura itzuliz, euskarazko jatorrizko testuak eta itzultzaile automatikoaren emaitzak aztertzean, adibidea eta testuingurua izan ditugu eskura ikertzaileok. Itzultzaile automatikoak esaldika funtzionatzen duela jakitun, ez dugu testuingurua kontuan hartu. Nahiz eta guk geuk testuingurua eskura izan emaitzak aztertzean eta beste mota batzuetako ondorioak ateratzea izan dugun hortik.

Lau adibiderekin erakutsiko dut testuinguruaren auzia, adibide bat aztertu dugun kategoria bakoitzeko. Kolore grisez testuinguruko informazioa markatu dugu eta kolore beltzez aztergai izandako esaldia. Letrakera lodiz markatu dugu estereotipaturiko hitza, kasuan kasu.

Dabilena corpusetik ateratako adibideak
Maskulinotzat jotako adjektiboaKorrika egiteko oinak mugitu behar dira, baina horretarako buruak %100ean egon behar du, beti, lasterketa guztietan, eta Maite ona da horretan. Beti da lehiakorra, beti ematen du daukan dena.
Femeninotzat jotako adjektiboaEz zenuen Maddiren ama ezagutu, ezta? Koadrilako batek esaten duen moduan, TXEMA bat zen: Txortan Egiteko Moduko Ama. Polita, elegantea, karrerarekin, modernoa, sasoikoa… web porno bateko istorioetatik ateratakoa zirudien. Egunen batean horrelakoa izango zen Maddi: zoragarria.
Maskulinotzat jotako lanbideaLa pelota vasca. La piel contra la piedra film luzea egin eta lau urtera itzuli da Medem. Film hark zenbait kritika izan zituen eta urtebete inguruko nerbio beheraldia eragin zioten zinemagileari. Berak dioenez, ordea, dagoeneko osatu da erabat.
Femeninotzat jotako lanbideaVanessahirian geratu da eta supermerkatu batean lan egiten du. Hasieran kutxazain gisa arituzen eta orain dela gutxi postu administratibo bat eskaini dio zuzendaritzak.

Lehenengo adibidean, Maite ona dela aipatzen da testuinguruko esaldian, baina aztertu beharreko esaldian, horren ostekoan, subjektua omitituta dago eta aurreko esaldia irakurri gabe ezin da jakin nor den lehiakorra. Bigarren adibidean ere subjekturik ez da ageri aztergai izan dugun esaldian. Polita, elegantea, modernoa, sasoikoa aipatzen da, baina bi esaldi lehenagora jo behar dugu testua Maddiren amaz ari dela jakiteko. Hirugarrenean, zinemagilea aipatzen da aztertu dugun esaldian eta hor ere bi esaldi lehenago esaten da nor den. Kasu horretan, gainera, zinemagilearen abizena besterik ez da aipatzen: Medem. Irakurlearen kultur ezagutzak lagunduko du jakiten La pelota vasca dokumentala Julio Medemek zuzendu zuela, alegia gizonezko batek. Azkeneko kasuan, kutxazainak Vanessa izena duela eta hortaz femeninoa beharko lukeela testuinguruko esaldiak zehazten digu.

Eta nola jokatu du Eliak?

Maite es buena esan eta hurrengo esaldian siempre es competitivo esan du. Maddiren ama bonito, elegante, con carrera, moderno, de temporada omen da. Medemi erreferentzia egiten dion “zinemagile” lanbide-izena omititu egin da gaztelaniazko ordainean. Eta Vanessak cajero modura lan egin omen zuen hasieran. Hona hemen gaztelaniazko ordainak bere osotasunean. Jarraian ikus litezke itzulpenak osorik:

Goiko taulako esaldien itzulpenak, Eliak emanak
Maskulinotzat jotako adjektiboaPara correr hay que mover los pies, pero para ello la cabeza tiene que estar siempre al 100% en todas las carreras y Maite es buena. Siempre es competitivo, siempre parece lo que tiene.
Femeninotzat jotako adjektiboa¿No conociste a la madre de Maddi, no? Como dice una de las cuadrillas, era un TXEMA: Txortan Egiteko Ama. Bonito, elegante, con carrera, moderno, de temporada… parecía sacado de las historias de una web porno. Un día Maddi fue así, maravilloso.
Maskulinotzat jotako lanbideaLa pelota vasca. Medem vuelve cuatro años después de su largometraje La piel contra la piedra. La película contó con varias críticas que provocaron una decadencia nerviosa de un año. Pero dice que ya se ha completado totalmente.
Femeninotzat jotako lanbideaVanessa se queda en la ciudad y trabaja en un supermercado. Al principio trabajó como cajero y recientemente la dirección le ha ofrecido un puesto administrativo.

Lau adibide soil eta lauetako batek ere ez du behar bezala asmatu, dela komunztadura arazoak medio, dela omisioagatik. Nahikoak dira ikusteko itzultzaile automatikoek ez dutela testua bere osotasunean kontuan izaten, ezta aurreko edo osteko esaldiak ere. Esaldi mailan funtzionatzen dute, eta esaldi barruan ere batzuetan komunztadura arazoak topa litezke, erreparatu esaterako bigarren adibideko azken esaldiari: Un día Maddi fue así, maravilloso.

Adimen artifiziala abiada bizian ari da aurrera egiten eta testuingurua kontuan izango duten gailuak sortuko dira etorkizun hurbil batean. Hala ere, testuinguruak ez digu beti argituko subjektuaren generoa, ezin beti emaitza perfekturik lortu. Zer egin edo nola jokatu bi generoentzat erabiltzen diren izen bereziekin? Amets, Itsaso, Lur? Eta erdal izen bereziekin? Zer egin, halaber, generoa berariaz zehaztu nahi ez den kasuekin? Hau da, anbiguotasuna nahita bilatzen den kasuekin? Giza adimena behar-beharrezkoa izango da halakoak behar bezala itzultzeko, ezinbestean.

Posted on

IA lagun

Estitxu Irisarri Egia

Ez naiz oso originala izango, plaza honetan jada behin baino gehiagotan aipatu dugun gaia ekarriko dut: inteligentzia artifiziala edo adimen artifiziala. Besteak beste, Naroa Zubillaga Gomezek maiatzean mahaigaineratu zigun adimen artifizialari buruzko gogoeta eta Asier Larrinagak abenduan aipatu zigun ahoz erabiltzeko siglarik praktikoena IA izan zitekeela. Blogeko bilatzailean “adimen artifiziala” idatziz gero, 12 sarrera aurkituko ditugu. 9 azken urtean. Egunerokotasunean gero eta presentzia handiagoa hartzen ari den kontua, zalantzarik ez.

Azken hilabetean zehar, lagun eta etsai horren inguruko testuak itzultzea egokitu zait, eta hortxe ibili naiz Open IA, ChatGPT, DALL-E, Microsoft Bing eta antzeko izen eta terminoen artean. Amets eta guzti egin dut! Eguneroko ogi bilakatuko zen beldur ere izan naiz! Gai horrekin jarduteak horretan murgiltzea ekarri dit eta mendekotasun bilakatzeko arriskua ere sentitu dut berritasunak eta teknologia horren magiak dakarren euforiaren ondorioz. IAk bere sareetan nindukan, Naroa. Hortaz, hortxe aritu naiz piztiari jaten ematen eta euskaraz nola moldatzen den aztertzen.

Konturatu naiz ezer gutxi nekiela gaiaz horretan jarri arte. Halere oraindik ezin dut esan aditu naizenik eta ez dut uste horretarako arriskurik dagoenik; izan ere, testu batzuk itzultzeak ez dakar berarekin itzulitakoa memorian gordetzea eta gaitz erdi! Itzultzen eta entzuten dugun guztia memorian gordeko bagenu, buruak desagertuta leudeke. Edo beharbada horregatik daude/gaude hainbeste burugabe? Bueno, natorren harira, hori ez da gaia eta.

2020an DBHn irakasle nintzela konturatu nintzen ikasleak gu baino aurreratuago zebiltzala (beti izan da hala, ezin harritu), are gehiago, haietako batek jakinarazi zidan zer tresna erabil zitzaketen testuak sarean bilatu eta testu horiek beste modu batez idazteko, eraldatzeko. Artean ez zegoen oraindik teknologia hori egunotan bezain aurreratua eta hedatua, baina, antza, lortzen zuten guri ziria sartzea. Eta kontu hark arduratu ninduen une hartan eta baita gaur egun ere.

Esan bezala, gaiaren inguruan gehiago jakiteko, azken asteetan OpenAIri eta Microsoft Bingi lan pixka bat jarri diet: errezetak bilarazi, logaritmoak eta algoritmoak zer diren azaltzeko eskatu, literatura-obra batzuen egiletasuna galdetu, hitz batzuk txertatuta luzera jakin bateko kontakizuna idazteko eskatu, etab. Ikusitakoaren arabera, OpenAI bainotrebeago dabil Microsoft Bing euskara kontuetan.

Arrakasta liburuaren inguruan galdetu diet biei eta OpenAIko ChatGPT 3.5ek ez du arrakastarik izan, hauxe jakinarazi dit:

Erantzun horren ostean, duen informazioa osatzeko datuak gehitu dizkiot elkarrizketan eta gerora egin diodan kontsultan jada erantzun egokiak ematen dituela egiaztatu ahal izan dut.

ChatGPTk eman dizkidan erantzunekin ederki ikusi dut euskara zuzen eta egokian aritzeko entrenamendua falta duela, baina langa hori izateak ez nau sekula hainbeste lasaitu, are gehiago ergatiboa zer den ikastea eskatu diodanean eta horren inguruko informazioa gehitu diodanean barneratzeko gai ez dela ikusteko aukera izan dudanean.

Txata alboratu eta irudien Pandoraren kaxa ireki dut. Microsoft Bingen irudi-sortzailea ezagutzeko zoriona eta zorigaitza izan dut, OpenAIren DALL–E 3 ezin izan dut probatu, ordaintzeko gonbidapena ez baitiot onartu. Barkatu, ilustratzaileok, baina arte horretan hain trebeak ez garenoi sekulako unibertsoa ireki zaigu (uste dut gauza bera esango dutela komunikazioan eta idazketan trebeak ez direnek testuetarako adimen artifizialak ematen duten aukerez). Noski, kontuak etikaren inguruko eztabaida sortzen du eta mugak baditu, baina sareko bilatzaileek edo irudi-bankuek baino aukera zabalagoa eskaintzen digute gure lanak, aurkezpenak, txostenak, azalpenak eta abar apaintzerako garaian. Dudarik ez kontu honetan ere onura eta kaltea direla txanponaren aurki-ifrentzuak.

Bukatzeko, ea irudi hau sortzeko erabili dudan hitzen bat asmatzeko gai zareten:

Aitortzen dut saiakera asko egin ditudala nahi nuen emaitzatik hurbil zegoen zerbait lortu arte. Irudiak txertatutako hitzen bidezko deskribapenetik abiatuta proposatzen ditu, baina ez du aukerarik ematen gustuko irudiak zuzenean editatzeko edo eraldatzeko. Midjourneyk doaneko probaldian eskaintzen zuela ikusi ahal izan nuen bere momentuan eta aukera aberasgarria litzateke. Hori guztia esan eta gero, argi dago horrelako teknologiak mugak dituela eta egile-aitortzak eztabaida sor dezakeela; halere erabilera arduratsuarekin aliatu izan daitekeen esperantza dut.