Kategoria: EGUNGOAK

Posted on

Egiteke daukagun debatea

Asier Larrinaga Larrazabal

Euskararen normalizazioak urrats handiak egin ditu 1970eko hamarkadatik hona. Uste dut denok onartuko duzuela baieztapena argibide eta azalpen gehiagoren beharrik gabe, eta ni ere, neurri batean, bat nator. Hala eta ere, uste dut badirela urte batzuk normalizazio-prozesua geldi edo oso-oso moteldurik dagoela, eta esango nuke euskal gizartean oraindino egin ez dugun debate bat dela zergatia.

Soziolinguista batzuek «hizkuntza-komunitatea» eta «hizketa-komunitatea» bereizten dituzte. Hizkuntza bera erabiltzen duten hiztunek hizkuntza-komunitate bat osatzen dute, hau da, euskaraz mintzo garenok euskaldun-komunitatea osatzen dugu. Interesgarriagoa da bigarren kontzeptua. Hizketa-komunitatea komunikazio-sare bat da, eta bertan hizkuntza-aldaera sorta bat eta erabilpen-praktika batzuk partekatzen dituzten hiztunek hartzen dute parte. Euskaldunok hain gutxi izanda, gezurra dirudi gure artean hizketa-komunitate bat baino gehiago bereiz daitekeela, baina badira bi gutxienez: kontinentekoa eta penintsulakoa. Esan gabe doa, horrez gainera, dialekto bat edo azpidialekto bat dagoen tokian hizketa-komunitate bat bereiz daitekeela.

Estatu banatan bizi izate hutsak asko aldentzen ditu kontinenteko eta penintsulako komunitateak. Zer ez dakarren batean eta bestean gizarteko bigarren hizkuntza ezberdina izateak! Nire iritziz, baina, bada faktore bat, askoz ere gehiago banantzen eta aldaratzen dituena euskal hizketa-komunitateak: hiztun batzuen mikronizazio-borondatea. Beharbada, gehiegi da «borondate» esatea, baina hiztunok euren jokabidearen bidez erakusten dute ez zaiela interesatzen ezkaratzetik haragoko komunitaterik. Adibide bat ematearren, azken hogei urteko pastoraletan, Junes Casenavek eta Jean Louis Davantek zuberera oso eder eta jatorra erabilita ere, euren testuak euskara estandarretik jauzi txiki batera baino ez daude. Beste pastoralgile batzuek ez dute ardura hori jartzen, edo, beste barik, beste helburu edo interes bat dute.

Haor euskaldunok egin barik daukagun debatea. Hizketa-komunitate bat osatu nahi dugu guztiok? Komunikazio-sare bereko kide izan nahi dugu? Ala euskara ezkaratzerako baino ez dugu nahi? Askok, bai; konforme antzean daude euren euskara-mundua hizketa-komunitatetxo batera mugatuta, eta ez die batere ardura euren hizkuntza-ariketetan gainerako euskaldunak arrotz egiten bagaituzte. Horien artean ez dira gutxi hedabideetan lan egiten dutenak! Tamalgarria da, baina euskara gero eta gehiago da euskaldunok elkarrekin inkomunikatzeko tresna. Espero dut blog honen bidez egiteke daukagun debatea sustatzea, eta egoera hori gainditzeko bidea aurkitzea.

Posted on

Bi hitz

Fernando Rey Escalera

Bi hitz proposatzera heldu naiz oraingoan.

Motzondo

Behin baino gehiagotan tokatu zait muñón/moignon hitzaren euskarazko ordaina eman beharra. Eta motzondo erabiltzera ausartu naiz (besoaren motzondoa, zangoaren motzondoa, edo beso-motzondoa, edo zango-motzondoa), nahiz eta hiztegietan arbolarena baizik ez aipatu. Googlen ere ez dut ikusi bat bakarra ere.

Ez Orotarikoan ez inon ez dut aurkitu halakorik. Eta Zehazkin galdetuta, epaitondo ematen du horretarako, baina, nik dakidala, epaitondo eta motzondo gauza bera dira.

Iruditzen zait, dena dela, zabalkuntza semantikoa egin litekeela, eta motzondo hitzari adiera hori gehitu. Nahiko gardena da, gainera, nire ustez.

Konpartitu

Gure auzo-erdaren compartir/partager esateko, izugarri zabaltzen ari da azkenaldi honetan partekatu aditza. Orotarikoan, partekatu eta konpartitu ageri dira. Konpartitu maileguaren esanahia oso argia da, eta ez du zalantzarako tarterik uzten. Eta barra-barra erabiltzen da (dugu?), nik dakidala. Partekatu aditzaren adierak bat baino gehiago dira: “dividir en partes”, “repartir” eta “compartir”.

Hala izanik ere, Hiztegi Baturako, bat bakarra onartu da: partekatu. Eta honela ageri da: partekatu, parteka, partekatzen. 1 du ad. Ipar. ‘zatikatu’ 2 du ad. Ipar. ‘erdibanatu’ (garbi dago, portzierto, zein den esanahia?). Zehazki eta Nola Erran hiztegiek partekatu aditza proposatzen dute, egokiro, jakina.

Baina, beharbada nire buru zurrunagatik-edo, partekatu entzuten dudan askotan, zatitu edo banatu etortzen zait gogora, eta, zenbait testuingurutan, min ere egiten dit. Igual nire problema da, baina gustura erreibindikatuko nuke, eta erreibindikatzen dut, partekatu aditzarekin batera konpartitu ere onartzea. Bestea bezain zilegi dela iruditzen zait. Zer da problema? Mailegua dela?