Kategoria: Lamia Filali-Mouncef

Posted on

Itzultzaile-interpreteak eta euskararen normalizazioa (I)

Lamia Filali-Mouncef Lazkano eta Patricia Jorge Kuartango

Euskararen normalizazioa gure gizarteko herritarrok bizitzako eremu orotan euskaraz gehiago, gehiagorekin eta gehiagotan erosotasunez aritzera heltzeko gizarte-aldaketa gisa definitu daiteke, bigarren Euskaraldiak aldarrikatzen zuen bezala[1]. Hau irakurtzen gabiltzan guztiok ondotxo dakigu, ordea, etorkizun bizigarriago eta lasaiago hori eraikitzea zaila dela; kontraesanez, zalantzan jartzez eta oldarkeriaz betetako prozesua izan daitekeela.

Neurri batean, behintzat, gure hizkuntzari bizi berri bat emateko marko instituzional bat eskaintzen du egun indarrean dagoen Hizkuntza Politika eta Plangintzak (aurrerantzean, HPP), nahiz eta argi dagoen, batetik, alde izugarria dagoela marko instituzional batzuen eta besteen artean, lurraldea zein den, eta, bestetik, marko hori zein berau aurrera eramateko baliabideak labur geratzen direla.

Baina hizkuntza bat normalizatzea HPP instituzional bat izatea baino prozesu askoz zabalagoa eta konplexuagoa da, izatez, eta administrazio, teknikari eta aholkularitza bakan batzuen inplikazioa baino dezente gehiago eskatzen du, edozein aldaketa sozialek bezalaxe.

Prozesu hori modu planifikatuan egiteko martxan jarritako tresna inportante bat euskara-planak dira. Gizarte zabalarentzat ezezagunak diren arren, genero- edo ingurumen-planek bezainbesteko zeharkakotasuna dute edo izan beharko lukete, eta hizkuntz eskakizunetatik haratago doaz, herritar gehienak nagusiki horretan fijatzen badira ere.

Euskara-planen bueltan daude antolatuta, besteak beste, erakunde publikoetan zein enpresetan zehar barreiatutako euskara-zerbitzuak eta euskara-batzordeak, barne- zein kanpo-kontratazio formetan. Ezin dugu ahaztu plan horien anbizioa, finean, mikrotestuinguru jakin batean aldaketa bat burutzea dela: elkarte batean, enpresa batean, erakunde bateko sail batean… Alegia: berrogei urte daramagu plangintzaldiro helburu txiki egingarri batzuk finkatzen eta helburu horien jarraipena egiten, aldaketa gradual batean murgilduta, EiTBn, Osakidetzan eta Administrazioetan, bai, baina baita Eroskin, Mutualian edota Ekonomisten Elkargoan ere.

Planei esker, komunitatearentzako arnasgune berriak urratzeko bide bilakatzen da eguneroko hainbat ekintza. Normalizazio-ekintza soil horiek egiten dituena teknikaria, itzultzaile-interpretea zein beste edozein langile izan, prozesu beraren parte dira: errotulu batzuk itzuli edo berrikusi; hizkuntza-irizpideak indarrean jarri; astean bazkalordu batean euskaraz arituko direla adostea langileek; hitzaldi baterako interpretearen presentzia negoziatu, hizlariak euskaraz egiteko aukera izan dezan; aplikazio bat ganoraz itzuli ahal izateko, testuinguruari buruzko azalpenak exijitu; euskara-klaseetara joan, euskara teknikoko tailerretara, mintza-praktikara, astean 3 orduz; Excel euskaraz erabiltzen ikasi…

Gezurra badirudi ere, ez diogu askotan erreparatzen jende askok egunero prozesu hori hezurmamitzeko egiten duen lanari, modu planifikatuan 40 urtez martxan daramana. Gaude euskalgintzako eragileok ere, neurri handi batean, ahaztu egin dugula zein herri-giharretatik gatozen, eta euskararen normalizazioa martxan den aldaketa sozial batekin lotu baino, gero eta gehiago erakundeen eta sektore profesional baten zeregin gisa identifikatzen dugula. Hots, garai batean herritar askok erakundeak eta enpresa handi, ertain zein establezimendu txikiak euskalduntzeko eragile gisa ikusten zuten euren burua. Hala izaten jarraitzen al du? Gutako zenbat bizkaitar joan da abenduaren 3an Bilbon deituriko manifestaziora? Zenbat joango gara abenduaren 27an Euskalgintzaren Kontseiluak deitutakora?

Gauzak horrela, zein da eta zein izan beharko litzateke itzultzaile-interpreteon rola ekosistema horretan? Zer leku du gure lanbideak HPPan? Eta normalizazioan, oro har? Guk kudeatzen ditugu gure lanbideari dagozkionak, ala kudeatu egiten dizkigute? Behar besteko presentzia daukagu erabaki-esparruetan? Inplikatu egiten gara, ala bertan-goxo gaude?

Gure ustez, horri guztiari buruzko gogoeta egitea mesedegarria litzateke; are gehiago, ikusita azken urteotan zelan eta zein azkar aldatzen ari den dena (sektorearen zaurgarritasuna, egoera soziolinguistikoa, adimen artifiziala, euskararen aurkako oldarraldi judiziala, hizkuntza-aniztasunaren galera…). Gauza asko hausnarrerako, eta leku gutxi, lerrootan.

[1] Dena dela, jakin badakigu tradizioz tradizio ezberdin kontzeptualizatu izan dela normalizazioa. Marko anglofonoan, adibidez, plangintza eta politika gero eta hurbilago daudela iritzita, Hizkuntza Politika eta Plangintzaz hitz egiten hasi ziren (Larrinaga, 2019: 38). Esaterako, Larrinagak bere tesian (2019) Thomas Ricentoren kontzeptualizazioak gure testuingurura egokitu zituela esan daiteke, eta euskararen behetik gorako politikaren garrantziaz aritu zela. Era berean, berriki Beitiak (2025) euskararen normalizazioa kontzeptualizatzeko egon diren modu ezberdinak (hizkuntza-kulturak) eta tentsioak oso era interesgarrian laburbildu ditu, bakoitzak zer emaitza ekarri duen azalduz.

Larrinaga, A. (2019). Euskal telebistaren sorrera, garapena eta funtzioa euskararen normalizazioaren testuinguruan [Euskal Herriko Unibertsitatea]. https://dialnet.unirioja.es/servlet/tesis?codigo=223629.

Beitia, I. (2025). Euskararen normalizazio prozesuaren azterketa: Lautadako Kuadrillako Kasua [Euskal Herriko Unibertsitateko gordailuan].

Posted on

Euskarak behar dituen elkarrizketak

Lamia Filali-Mouncef Lazkano

Inpresioa dut gero eta ohikoagoa dela baieztatzea euskararen eta, beraz, euskal hiztunon «garaiko erronka» teknologia berrietan gure hizkuntzaren presentzia bermatzea dela. Hots, euskararen «etorkizuna» eremu digitalaren zelaian jokatzen dela, eta, beraz, gure indarrak hara bideratu behar ditugula, euskararen heriotza ekidin nahi badugu. Horren «izar mediatikoa» bihurtu da Adimen Artifiziala, eta, zehazki, hizkuntza teknologia adimendunak, Patricia Barroni hitzak lapurtuz[1].

Izan ere, zenbat elkarrizketa eskaini zaio euskaraz Adimen Artifizialari azken urteotan? Zenbat pentsamendu eskaini dizkiogu euskaldunok, zenbat klik egin dugu hura erabiltzeko, zenbat diru bideratzen ari da horretara? Zenbat jardunaldi, hitzaldi, mahai-inguru, albiste, formakuntza, hitzarmen, ikerketa, tabernako tertulia? Zer etorkizun hurbil ari gara irudikatzen ―eta eraikitzen― elkarrizketa eta praktika horietako bakoitzarekin?

Hara nire iritzia: euskararen eta, beraz, euskal hiztunon etorkizunaren diagnostiko horri erpin asko eta inportanteak falta zaizkio, eta nago urgentzia horra bideratzeak interes jakin batzuei erantzun ahal diela. Gaur gaurkoz eremu digitalean euskararen presentzia bermatzea garrantzitsua da, nor bere burutik hasita[2]. Baina zer eremu digitali? Etorkizunaz eta begirada estrategikoaz ari bagara, AA lehentasuna izatea zalantzagarria iruditzen zait.

Hasteko, planetak muga biofisikoak dituelako. Jabetzen al gara Adimen Artifizialak behar duen ordenagailutzar batek zenbateko energia eta ur kontsumitzen duen Chatgptri galdera bat egin eta bere entrenamenduan gure aletxoa jartzen dugun bakoitzean? Badakigu energia eta ur horiek nondik ateratzen diren eta nola dauden erregai fosilen erreserbak eta urtegiak?

Petrolio eta gas naturalaren estrakzioa gero eta zailagoa da, geroz eta gutxiago dagoelako, dagoena gero eta kalitate txarragokoa delako, eta maiz estrakzio-kostuek etekinak gainditzen dituztelako, hortaz, ez dute lehen bezainbeste hornitzen; berriztagarriak, era berean, ez dira gai egungo energia-kontsumo maila sostengatzeko[3]. Eta inportanteena: planetaren bizigarritasuna bermatzen dituzten bederatzi muga fisikoak zeharkatzeko norabidean goaz, arazoa ez baita klima-aldaketara mugatzen, badira beste zortzi eremu kritiko ere[4]. Horrek esan nahi du mundu-mailako energiaren kontsumoa mugatu egin beharra dagoela planeta bizigarria izateko. Energia zertara bideratzea erabakiko dugu: adimen artifizialera guk egiten dakigun gauzetarako, ala soilik lehentasunezkoak diren erabileretarako, adibidez, helburu terapeutikoetarako[5]?

Galdera ez da «energia-desazkundea bai ala ez», Ama Lurra oihuka ari zaigu ezin duela arpilatze maila hau sostengatu. Galdera da aldaketa hau nola egingo dugun ahalik eta justuena. Behar ez dugun energia-kontsumoari desazkundea aplikatuz, bai: gerrei, aberatsen gehiegikeriei, arropei, plastikoari, jaki prozesatuei, auto pribatuari, AAren erabilerei[6]… Eta behar ditugun alderdi horiei guztiei hazkundea aplikatuz: zaintzari, osasunari, kulturari, sormenari, erritmoa moteltzeari, garraio publikoari, bizikletari, sakon arnasteari, etab. Seguru blog hau irakurtzen duten askok bizitza erabat bizigarria ezagutu dutela azken urteotako energia-kontsumo basati hau gabe ere.

Horrez gain, ezaugarri problematiko asko ditu egungo AA ereduak. Dakigunez, sektore askori eragiten die, itzultzaileei, noski, baina baita artistei, bikoizleei, etab.[7]. Pentsatzen dut badirela euskarazko AA auzolanean eta kode-irekian eraikitzeko zenbait proposamen, baina, horietatik kanpo, gauzak oso bestelakoak dira[8]. Ez ditut hemen zerrendatuko aurreko blog-sarrera askotan eztabaidatu diren gainerako auziak, baina gaiak sortzen duen zalapartak erakusten du, nire ustez, kezkak handiak eta zilegiak direla.

Azkenik, nire iritziz euskarak hiztunak izango ditu adimen artifizialik gabe ere, bizitza publikoa non gertatzen den komunitateak erabakitzen duelako, bere praktiken bidez. Energia-kontsumoari muga jartzen badiogu, agian ez dugu pantailarik izango 24 orduetan begiratzeko, eta beste zerbaitetara bideratuko ditugu gure praktikak. Horietan euskaraz egitea da gakoa, hots, betikoa: erabilera. Erabilerak bermatzen du etorkizuna, nire iritziz ez dago beste formularik. Horri oraintxe bertan ekin ahal diogu. Etorkizunari begira bagaude, datorren astean hasiko den Euskaraldia serio hartzeak, nire ustez, zimendu askoz sendoagoak jartzen ditu ezein AAk baino. Uste dut ezin dugula ahaztu Adimen Artifiziala, fisikoki, elektrizitate-korrontetik desentxufatu orduko hondakin bilakatzen den ordenagailu multzoa baizik ez dela, eta entrenatzen dituen giza-daturik gabe adimengabea dela.

Euskarak behar du mingainetan eta gorputzetan egon, ospitale eta eskoletan, elkartasun ekintza orotan, bizia erdigunean jartzeko oinarrizkoak diren lanbide guztien artikulazioan. Zenbat eta lehenago hasi halako elkarrizketak biderkatzen, orduan eta hobeto erantzungo diogu komunitate gisa egoerari, eta orduan eta bermatuago izango dugu «euskararen etorkizuna». Ez dakit euskara batua sortu zenean hil ala bizikoa zen kontua, baina orain nahiko argi dut baietz, hizkuntza-aniztasuna, bioaniztasuna bezalaxe, maldan behera doa-eta.

Euskarak behar du bere sostengu materiala bermatzeaz hitz egiten duen hiztun komunitate sendo bat. Prozesu hori egiteko zer aliantza eta zer adostasun bilatuko duen eztabaidatzen ari dena. Elikadura-burujabetza helburu duena eta agroekologian trebatzen dena, lur emankorrak dituena. Kontsumitzen duen energia nondik lortzen duen dakien hiztun komunitatea behar du. Zeren euskarak ez baitu hiztunik ez badute jatekorik edo beharrizanak betetzeko energiarik, eta hamaika modu dago gaurtik hasita bide hori euskaraz eraikitzeko.

Zergatik ari gara Adimen Artifizialaz hainbeste hitz egiten? Noren poltsikoak betetzeko? Noren pare egoteko? Zein da «garaiko erronka»?

[1] Adimen Artifiziala eta euskara, Patricia Barron Berria egunkarian.

[2] https://www.lehenhitza.eus/

[3] Energiaren sektorea omen da egun mundu-mailan isuri gehien eragiten dituena. Antonio Turiel itzalaldia dela-eta elkarrizketatu dute azkenaldian, eta euskaratuta dugu haren Petrokalipsia liburua.

[4] https://eu.wikipedia.org/wiki/Muga_planetarioak

[5] Minbiziaren diagnostikoa errazteko, kasu.

[6] AAren erabilera askoren kostu ekologikoa erabat aurreztu liteke, eta algoritmoak entrenatzeaz aparte ez dago argi zein den haien funtzioa.

[7] https://ace-traductores.org/manifiesto-de-la-cultura-ante-la-ia/

[8] Kontrastatzea lortu ez dudan adibide bat ematearren, mihigaiztoek diote besteak beste Teslaren jabe ernegagarria aberasteko entrenatzen ibili garela AA urteetan, Googleko captcha delakoetan trafiko-seinaleak identifikatu ditugun bakoitzean.

Posted on

Euskoterapia, marokoterapia eta ama-hizkuntzaren eguna

Lamia Filali-Mouncef Lazkano

Ama-hizkuntza niretzat beti izan da kontzeptu bitxi bat, inoiz ez dut argi izan zer den. Hizkuntz gaitasuna lortzeko aro kritikoa baino lehen jasotako hizkuntza da? Etxekoa? Bakarra baino ez da? Menderatzen dituzunak? Zure kutunenak, identitatearekin bat datozenak? UNESCOk kontzeptu hori hartu zuen munduko hizkuntza-aniztasunaren aldeko egunari izena emateko ―horrela, singularrean: ama-hizkuntzaren eguna―, eta, kasualitatez, gaur da, otsailak 21. Gasteizen kokatuta dagoen Munduko Hizkuntza Ondarearen UNESCO Katedrak, urtero bezala, ekimen polit bat antolatu du gaurko.

Urri partean kongresu batean izan nintzen hizkuntza ikertzen duten beste kide batzuekin batera. Haietako batek muda linguistikoak aztertzen ditu, eta esan zidan bere ikerketa, batzuetan, euskoterapia bihurtzen dela, alegia, hizkuntzari lotutako kezkez hitz egitea denen artean. Kontzeptua gustatu zitzaidan, ni garai batean Osakidetzako langileak trebatzen aritu bainintzen IVAPeko eta HABEko azterketetarako, eta inoiz tokatu zitzaidalako erabakitzea tarte txiki bat hartuko genuela azterketek eragiten zizkieten emozio biziei buruz berba egiteko. Batez ere segurtasun faltaz hitz egiten amaitzen genuen, eta, behin askatuta, uste dut sortzen zen giro berriak asko laguntzen ziela aurrera egiten.

Kongresuko kide horiek nire ibilbideaz galdetu zidaten, zer ikasi nuen, zertan nabilen… Halako batean, galdera bat, harriduraz: «eta aitarekin, gaztelaniaz hitz egiten duzu?» Nik, baietz. Bilbotarrak nahi duten lekuan jaiotzen dira, eta gure aita ez zen salbuespena izan. Bere ama-hizkuntza den marokoeraz, ordea, ez dugu hitz egiten, ni ez nagoelako eroso. Eta bere adineko bilbotar asko bezalaxe, aita ez dago eroso euskaraz, nahiz eta euskaltegian ahaleginak egin; beraz, euskaraz ere ez dugu egiten.

Marokora berriro itzuli nintzenean zenbait urtez joan barik egon eta gero, oso motibatuta nengoen, nekien guztia berraktibatu nahi nuen, ahal nuen beste xurgatu. Baina lotsa sentitu nuen; heldua izan arren, ez nintzen gai helduen elkarrizketak izateko, eta frantsesa eta ingelesa sartuta, nekez. Hizkuntzak ikasten nituen (unibertsitatean!), eta, hala ere, haien aldean baldarra sentitzen nintzen frantsesez eta arabieraz: kanpotarren modukoa. Graduan arabiera egiteko aukera izan nuen; estandarra, hori bai, Bolonia planak darija [dariʒa]elkarrizketa-klaseak erraustu zituelako Gasteiztik. Ikasi nuena oinarri sendoa izan zen, baina ez dit balio familiarekin elkarrizketa bat izateko.

Txikitako errealitatea desplazatzen du helduarorako bideak askotan, Isabel Etxeberriak adibide ederra eman zigun aurrekoan. Emaitza, nire kasuan, zati bat lo dudala da, bidean galdua, asimilatua. Isabelek zioenez, konplexuen eta ahalduntzeen segida bat izan daiteke hizkuntza-biografia, eta uste dut laburpen ederra dela hori hiztun gutxitu askorentzat.

Izan ere, euskalgintzak euskarari buruz hausnartutako gauza asko aplikagarriak dira esperientzia honetan ere. Helduarorako bidean agertu den lotsa besarkatu eta «kanpotarrek» egiten duten darija egin dezaket, besterik ezean. Belarriprest izan naiteke hasieran. Agian aurtengo Euskaraldian erronka hori jarriko diot neure buruari. Euskaraz ahobizi, marokoeraz belarriprest. Beharbada balio instrumentala duen eta liburuen bidez ikasi ahal den estandarra lehenesteari utziko diot. Geroko utzi eta ama-hizkuntzatik abiatu, gaurko egunak aldarrikatzen duen bezala. «Kanpoko» hizkuntzak ikastean sentitu izan dudan komunikatzeko frustrazioa sentitu beharko dut, baina kasu honetan nire «ama-hizkuntza» den ―edo izan daitekeen, edo izan beharko zatekeen― batekin. Hizkuntzalaritzak asmatutako kontzeptu horrek mugak eta problemak ere izan ditzake, ezta? Transmisioan eta transmisioaren iruditerian genero-rolek zer paper duten beste baterako utz dezakegu.

Helduarorako bidean, halaber, hizkuntza-kontuak emozioekin lotuta daudela ikasi dut, intimitatearekin eta identitatearekin erlazionatuta egon ohi direla, eta ondorio horretara iritsi den ikerketa andana dagoela. Kategoria zurrunek estutu ditzaketela gure hautu linguistikoak. Baina intimitatea eta identitatea politizatzeak dituen onurak ere ikusi ditut. Deserosotasunei aurpegira begiratzea dela modurik azkarrena enbarazu egiteari utz diezaioten.

Bitartean, nire inguruan helduaroan euskara berraktibatzen dutenak ikusten ditut, oraindik euskaraz egiten ez duten lagunak animatzen ditut euskara ikastera, edota nirekin praktikatzera. Ahobizi izaten saiatzen naiz. Euskara da nire bizitzako ardatzetako bat, eta, euskaldun askok bezala, ikasi egin dut nire ama-hizkuntza dela, edo haietako bat, segurtasunez esaten (paradoxikoki, amarengandik jaso baitut). Ama-hizkuntzak desplazatu egin daitezkeela uste dut orain, hein batean hautatu egiten direla.

Euskal hiztunak eta Euskal Herriko beste hizkuntza batzuetako hiztunak aliatuak izan ote gaitezke?

Posted on

Ezagutzen ez nuen feminismo bat deskubritu nuenekoa

Lamia Filali-Mouncef Lazkano

Bihotzez poztu nintzen Literatura Unibertsala bildumari esker Fatema Mernissik euskaraz ahotsa izango duela jakin nuenean.

Mernissi etxean topatu nuen gaztetxoa nintzenean, egongelako mahai gainean, liburu baten azalean: Sueños en el umbral. Memorias de una niña del harén (ingelesezko jatorrizkoan Dreams of Trespass. Tales of a Harem Girlhood). Hori da LU bildumarako hautatu den Mernissiren lana, eta nik gogo biziz irakurri nuela oroitzen dut. Handik denbora batera, etxeko haren liburuak goitik behera irenstearekin konforme ez, eta beste batzuen bila aritu nintzen. Orduan irakurri nuen Scheherezade goes West (2001), gaztelaniazko itzulpenean (El harén en Occidente).

Liburuaren abiapuntua Europan Dreams of Trespass atera zueneko promozio-bira da. Mernissik elkarrizketa horietan zelan sentitu zen kontatu zuen, zelan (gizonezko) elkarrizketatzaileen aurpegietan irribarre edo begirada bitxiak −lizunak− agertzen ziren. Galdera-sortei deserosotasunez erantzuten bukatzen omen zuen. Deserosotasuna, Europako iruditerian harem hitzak duen esanahiagatik: emakumeak biluzik gela batean, gizon bati plazera emateko prest, hainbat eta hainbat margolan erromantikotan irudikatu zen bezala.

Fatemarentzat, berriz, familia antolatzeko modu bat zen harema, familia-kide ugariko etxe handi bat, zeinetatik emakumeak nekez ateratzen baitziren. Bestelako konnotazioak hitzari Mediterraneoa zeharkatzean erantsi zitzaizkiola dirudi, Xerezade mututu eta desitxuratu zuen bidaia hartan bezala; egun ere hainbat eta hainbat lagun mututu eta desitxuratzen dituen itsaso hura zeharkatzean. Aurreko postean Irati Bakaikoa Garcíak esan zuen bezala, «hitzak ez dira bakarrik hitzak, errealitateak baizik». Izan ere, autoreak kontatu zuenez, Xerezadek zenbait muga gurutzatu ahala ahotsa galdu zuen pixkanaka. Ahozko tradiziotik idatzizkora igarotzean lehenik, eta Ekialdea deitzen den horretatik Europako margolan eta kontakizunetara pasatzean, ondoren. Izenburuaren gaztelaniazko eta frantsesezko itzulpenetan ondo asko ikus daiteke: Mernissik Xerezaderi emandako zentraltasuna kendu eta harem exotikoari eman zitzaion.

Hortik aurrerakoa Europak mundu arabiar-musulmanarekiko duen orientalismo likatsua ikuspegi feminista batetik deseraikitzeko lan miresgarria da. Mernissi, izatez, unibertsitate mundukoa zen, baina ohikoa zitzaion beste estilo bat ere erabiltzea, familiako emakumeek transmititu zioten ahozko tradiziotik hurbilagoko bat, sinplea bezain eraginkorra. Modu bertsuan, iruditzen zait sufismoak Fez hirian duen substratua ikusgai uzten duen idazkera erabili zuela.

Pasadizoz beteriko saiakera arin bat da, beraz, ez lan akademiko puru bat Simone de Beauvoirren Le Deuxième Sexen gisan, edo Edward Saiden Orientalismen moduan. Baina autore haiek inauguraturiko bidean harritxo bat jarri zuela uste dut, eta saiakera horren bidez nahiz bere ibilbide osoan zehar ahalegina egin zuela egun naturalizatuta ditugun hainbat ideia historizatzeko, ikusteko nondik datozen eta zergatik ditugun.

The substance filma bolo-bolo dabilen honetan, aipagarria da Mernissik bertan salatzen den ideiaz egin zuela gogoeta, Mendebaldean ere harem groteskoak daudela esanez. Hori bai, bi hamarkada luze pasa dira –1940an jaio zen pertsona batek idatzia da liburua–, eta nire ustez akatsa litzateke egungo ikuspegitik epaitzea. Noski, kritikak ere ugari jaso ahal ditu bere posizioak; heteroarau naturalizatua dirudiena izan daiteke, agian, kritikagarriena.

Edozein kasutan, euskarazko LU bilduman Marokoko ahotsen aniztasuna eta ñabardurak islatzen saiatzen zen norbait egongo da, bertako sustrai erlijioso eta historiko-kulturalen ezagutza sakonetik hitz egiten zuen norbait. Pozik nago, bai. Ni neskatxa nintzenean erdaraz jaso nituen bere hausnarketak, eta laster euskaraz irakurri ahalko dugu Mernissiren ahotsa. Soilik espero dut irakurleak mesanotxean uztea iruditeria orientalista indartsu hori, eta Dreams of Trespass betaurreko gardenago batzuk jantzita irakurtzea. Adibidez, hemen aipatu dudan Xerezaderen bidaia Mendebaldera irakurrita, datorrenaren zain gauden bitartean. Iruzkinetan kontatu ahal didazue zer iruditu zaizuen!

Zorterik onena Mernissi itzuliko duen Edurne Lazkano Ibarbiari 😊.