Fernando Rey Escalera
Lehengoan sail honetako lehenbiziko artikulutxoa idatzita, lasaixeago gelditu nintzen neure buruarekin, iruditu baitzitzaidan ez naizela ni bakarra hizkuntzarekin hala jostatzeko moduak inkomodatzen duena.
Beraz, bihotzerrea pixka bat apaldurik, azal dezadan bigarrena: nolako deserosotasuna sortzen zaidan ikustean nolako tokia hartzen duten euskarak eta gaztelaniak Hegoaldeko giro batzuetan.
Berriz ere errezeloa pizten zait ni ote naizen arraroa edo purista, edo aiseegi erretxintzen ote naizen hizkuntzaren trataerarekin zerikusia duten kontuetan.
Amorru pixka bat jartzen zait ETBn ez-dakit-zer enpresak iragartzen dituenean “los productos de nuestros baserris”. Ez al da normalagoa “los productos de nuestros caseríos”? Eta berdin gertatzen zait erdara ederrean euskarazko ginga gisa euskarazko hitz solte batzuk aditzen ditudanean: “hemos hecho plan para ir a la sagardotegi” aditzen dut, baina nahiago nuke aditu “hemos hecho plan para ir a la sidrería”. Aukeran nahiago nuke aditu “sagardotegira joateko plana egin dugu”, ez baitzait euskarari duintasuna emateko bide egokia iruditzen gaztelaniaz mintzatzea euskarari egindako axaleko begi-keinu gisara euskaraz hitz solteren bat sartuz.
Ondoko hizkuntzen hitzak hartzea –mailegu linguistikoak– oso gauza logikoa eta sanoa da, batik bat hitzak berezitasunen bat duenean terminologikoki, hitzaren eboluzioa berezia izan denean. Hori dela-eta, “mantuvieron durante 2 meses a aquel hombre en un zulo de 6 metros cuadrados” esatea normala iruditzen zait. Zulo hitza mailegu bihurtu da gaztelaniarentzat, eta ulertzekoa da. Ezin hasiko dira esaten “en un habitáculo preparado para secuestrados”. Tira, ñabardura hori hartu du hitzak gaztelaniaz. Aurrera. Ohartzen naiz “txoko” hitza zabaldu dela gaztelaniaz, eta, kasu horretan, ulergarria egiten zait. “Hemos adaptado la bajera para hacer un txoko” aditzen dudanean, ulertzen dut “txoko” hitzak berezitasuna hartu duela, eta, beharbada, ez dela erraza gaztelaniaz hori beste modu batean azaltzea. Konforme. Familia-bazkariak edo lagunak elkartzeko toki berezi bat da txokoa hor, eta erosoa da hura erabiltzea. Ongi etorria izan dadila mailegua.
Baina inolako beharrik eta justifikaziorik gabe, gaztelaniak bere hitz normala duenean, euskarazko hitza sartzea harrigarria egiten zait, ez dakit zeren, edo badakit zeren adierazgarri.
Adibideak hamaika dira: “Tenemos bilera de la gela”. “Ponte el beroki, que hace frío”. “Los nekazaris de Araba tienen intención de bloquear las carreteras”. “Nuestro proyecto se está fortaleciendo en Nafarroa”…
Ez dakit, ba. Sentitzen dut. Iruditzen zait erdara ederrean ari garenean horrela jokatzea berniz euskaltzale edo abertzale bat ematea besterik ez dela maiz. Euskararen aldeko apustua egitekotan, mintza gaitezen euskaraz. Edo, bestela, egin dezagun gaztelaniaz. Igual ni arraroa naiz, baina “yo no voy a Bilbo, me voy a Bilbao”. “A las fiestas de Tutera no suelo ir, en todo caso voy a Tudela”. Bestalde, “de vez en cuando hablo con los compañeros de clase, no con los de la gela”. “Si tengo frío, me pongo un abrigo, el beroki me deja frío”.
Batzuek, segur aski, erdaldunak izanda, euskarazko hitzen bat sartuz nahi dute adierazi euskararen aldeko mezua. Ongi da. Baina horretan geldituz gero ez dakit mesederik egiten ote zaion euskarari. Beste kasu askotan, aldiz, ez da hori sakoneko arrazoia. Euskarari bultzada emateko modu hoberena, eraginkorrena, euskaraz egitea da, eta ez euskarazko lau hitzez apainduriko gaztelania.
Rarico deituko didazue, baina ni, gaztelaniaz ari naizenean, gaztelaniaz hitz egiten saiatzen naiz, eta euskaraz ari naizenean, euskaraz.
31 eskutik 